مدیریت آب و آبیاری (Nov 2024)
ارزیابی پایداری امنیت آب و کشاورزی با تحلیل جدایی اقتصاد کشاورزی از مصرف آبا زیرزمینی
Abstract
نقش محوری کشاورزی در تخلیه منابع آب زیرزمینی و هم‌چنین اشتغال‌زایی برای برخی از محروم‌ترین اقشار جامعه باعث شده تا اعمال هر محدودیتی بر این بخش با هدف احیای منابع آب زیرزمینی عملاً به طیف وسیعی از چالش‌های اقتصادی-اجتماعی منتهی شود. در چنین شرایطی یک راه‌کار بالقوه برای فائق‌آمدن بر وضع وخیم آب‌های زیرزمینی بدون بروز پیامدهای اقتصادی-اجتماعی دستیابی به رشد اقتصادی در بخش کشاورزی همزمان باکاهش حجم برداشت از آب‌های زیرزمینی است که در ادبیات پژوهش تحت عنوان جداسازی پرقدرت شناخته می‌شود. در این مطالعه سعی شده تا با به‌کارگیری رویکردی موسوم به رویکرد تاپیو ماهیت ارتباط میان رشد اقتصاد کشاورزی و برداشت از آب زیرزمینی در استان‌‌های ایران در بازه 1398-1391 موردارزیابی قرار گیرد و سپس اثر قرارگیری در وضعیت جداسازی پرقدرت بر عمق آب‌های زیرزمینی بابرآورد الگوی رگرسیون کوانتایل (Quantile) تخمین زده شود. براساس نتایج حاصله تقریباً تمام قطب‌های کشاورزی ایران نظیر فارس و خراسان رضوی نه تنها در دستیابی پایدار به جداسازی پرقدرت ناموفق بوده‌اند بلکه در بسیاری موارد رشد منفی در اقتصادکشاورزی را همراه با افزایش برداشت از آب‌های زیرزمینی نیز تجربه کرده‌اند و در نتیجه هم از نظر اقتصادی و هم از نظر آب‌های زیرزمینی در شرایط ناپایداری قرار دارند. نتایج حاصل از الگوی کوانتایل نیزنشان داد که در نواحی دارای منابع آب زیرزمینی با عمق متوسط و زیاد دستیابی به جداسازی پرقدرت در حدود 8 درصد عمق این منابع را کاهش می‌دهد، اگرچه در نواحی دارای آب‌های زیرزمینی کم‌عمق اثری بر عمق این منابع برجای نمی‌گذارد.
Keywords
