تاثیر محلول‌پاشی نانوسیلیکون بر عملکرد دانه و برخی صفات فیزیولوژیک لوبیا چیتی تحت شرایط محدودیت آبی

Abstract

سابقه و هدف: در مناطق خشک و نیمه‌خشک، تنش خشکی موجب کاهش رشد و عملکرد گیاه زراعی می‌شود. چندین راهبرد برای کاهش اثرات منفی ناشی از تنش‌های محیطی بر رشد و عملکرد گیاهان زراعی وجود دارد. یکی از راه‌کارهای مناسب برای بهبود صفات فیزیولوژیکی و عملکردی و افزایش تحمل گیاهان زراعی در شرایط تنش خشکی، استفاده از ‌سیلیکون است. سیلیکون با تاثیر بر فرایند فتوسنتز موجب افزایش عملکرد و کیفیت محصول در شرایط نامساعد محیطی می‌شود. از این رو، این پژوهش با هدف بررسی تاثیر کاربرد نانوسیلیکون بر عملکرد دانه، محتوای مالون‌دی‌آلدهید و برخی صفات فیزیولوژیک لوبیا چیتی تحت شرایط خشکی انتهای فصل انجام شد.مواد و روش‌ها: به‌منظور بررسی تأثیر ‌‌محلول‌پاشی نانوسیلیکون بر ویژگی‌های فیزیولوژیک و عملکردی لوبیاچیتی تحت تنش خشکی انتهای فصل، آزمایشی به‌صورت اسپیلیت پلات در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 1399-1398 اجرا شد. عامل‌های مورد بررسی شامل آبیاری در دو سطح (آبیاری کامل و قطع آبیاری از مرحله 50% گلدهی تا انتهای فصل رشدی) به‌عنوان کرت اصلی و غلظت‌های نانو‌سیلیکون در سه سطح (صفر (شاهد)، 1 و 3 میلی‌مولار) به‌عنوان کرت فرعی بودند. محلول‌پاشی با نانوسیلیکون در سه مرحله (6 تا 8 برگی، مرحله 50 درصد گلدهی و مرحله 50 درصد غلاف‌بندی) انجام شد. صفات شاخص کلروفیل برگ، هدایت الکتریکی مواد نشت یافته، محتوای مالون‌دی‌آلدهید، ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، تعداد دانه در بوته، تعداد غلاف در بوته، وزن صد‌دانه، عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه اندازه‌گیری شد. یافته‌ها: نتایج تجزیه واریانس داده‌ها نشان داد که ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، شاخص کلروفیل، هدایت الکتریکی، محتوای مالون‌دی‌آلدهید، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک در سطح احتمال یک درصد وصفت تعداد دانه در بوته در سطح احتمال 5 درصد، تحت تاثیر تیمار‌های آبیاری و نانوسیلیکون قرار گرفتند. همچنین تاثیر عامل‌های آبیاری و نانوسلیکون بر صفات تعداد غلاف در بوته و وزن صد دانه به‌ترتیب در سطح احتمال 5 و یک درصد معنی‌دار بودند. با اعمال تنش خشکی انتهای فصل، محتوای مالون‌دی‌آلدهید برگ و هدایت الکتریکی مواد نشت یافته به‌ طور معنی‌داری افزایش و شاخص کلروفیل برگ (44/%14)، صفات زراعی و عملکرد دانه (18/%14) بوته‌های لوبیاچیتی به‌طور معنی‌داری کاهش یابد. در شرایط آبیاری کامل و تنش خشکی، محلول‌پاشی بوته‌های لوبیاچیتی با غلظت‌های 1 و 3 میلی‌مولار نانوسیلیکون سبب شد تا شاخص کلروفیل برگ، ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی در بوته‌ها، تعداد دانه در بوته، تعداد غلاف در بوته به‌طور معنی‌داری افزایش یابد. بیشترین شاخص کلروفیل برگی و عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک در واحد سطح با کاربرد غلظت 3 میلی‌مولار نانوسیلیکون حاصل شد. نتیجه‌گیری: در شرایط مساعد و نامساعد محیطی، محلول‌پاشی بوته‌های لوبیاچیتی با نانوسیلیکون تأثیر مثبت و معنی‌داری بر صفات فیزیولوژیک و زراعی در لوبیاچیتی داشت. نانوسیلیکون عملکرد دانه لوبیا چیتی را در شرایط تنش خشکی به‌واسطه‌ی بهبود شاخص کلروفیل و برخی صفات زراعی همچون ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، تعداد دانه در بوته، تعداد غلاف در بوته افزایش دهد. در بین تیمارهای مورد مطاله بیش‌ترین افزایش در صفات فیزیولوژیک و عملکردی لوبیاچیتی در شرایط آبیاری کامل و تنش خشکی در تیمار کاربرد 3 میلی‌مولار نانوسیلیکون حاصل شد. از این رو می‌توان کاربرد غلظت 3 میلی‌مولار نانوسیلیکون را به‌عنوان راه‌کار مؤثر برای تعدیل اثرات تنش خشکی پیشنهاد کرد.

Keywords

• تنش خشکی
• شاخص کلروفیل
• لوبیا چیتی
• مالون‌دی‌آلدهید
• نانوسیلیکون