Muhandisī va mudirīyyat-i ābkhīz (Jun 2023)
رابطه عوامل ادافیک با انتشار جوامع گیاهی سازگار در حوزه‌های آبخیز دارای گنبد نمکی
Abstract
مقدمهمدیریت صحیح حوضه بر اساس اصول اکولوژیکی است که درک فرایند اکولوژیکی پیش‌نیاز اصلی برنامه‌ریزی منابع طبیعی است. حوضه‌های مجاور دریای عمان و خلیج فارس به‌علت وجود گنبدهای نمکی فراوان، نسبت به سایر حوزه‌های آبخیز کشور از شرایط ویژه‌ای برخوردار هستند. این رخساره‌های ژئومورفولوژیکی بر کیفیت آب‌های زیرزمینی مناطق تاثیر می‌گذارند و نیازمند تکنیک‌های مدیریتی خاصی هستند. در میان عوامل اکولوژیکی، خاک یکی از عواملی است که نقش مهم و تاثیرگذاری در پراکندگی و تراکم پوشش گیاهی دارد. همبستگی قوی و رابطه نزدیک بین پوشش گیاهی و خاک به گونه‌ای است که تغییر در وضعیت هر یک، تاثیر بسیار قوی بر سایر عملکردهای اکوسیستم خواهد داشت. پژوهش حاضر به‌منظور بررسی تغییرات جوامع گیاهی و نقش عوامل خاکی بر این جوامع در این حوضه‌ها، در نواحی رویشی خلیج و عمانی در شهرستان بستک هرمزگان انجام شد.مواد و روش‌هابدین منظور، پس از مشخص نمودن محدوده مورد نظر با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای گوگل ارث و با کنترل زمینی، تیپ‌بندی انجام و سپس نمونه‌برداری‌ها در هر تیپ و بر روی سه ترانسکت 1000 متری و با پلات چهار متر مربعی با فاصله مناسب صورت گرفت. در هر پلات، درصد تاج پوشش، تراکم، ارتفاع و دو قطر عمود بر هم گیاهان غالب اندازه‌گیری شد. به‌منظور بررسی خاک در هر تیپ، تعداد نه پروفیل حفر و از دو عمق صفر تا 45 و 45 تا 90 سانتی‌متری نمونه‌برداری انجام و به آزمایشگاه منتقل شد. آنالیز آماری توسط نرم‌افزار SPSS و مقایسه میانگین‌ها به روش دانکن و در قالب طرح بلوک کامل تصادفی انجام شد.نتایج و بحثنتایج مقایسه نقشه‌های کاربری نشان می‌دهد که طی دوره 20 ساله 1399-1379، تمامی کاربری‌ها دستخوش تغییرات شدیدی شده است. در این بازه زمانی، مراتع 18.32درصد کاهش داشته که از این میزان 9.85 درصد به اراضی شور و بایر، 0.70 درصد به مناطق دست‌ساز شهری و 5.95 درصد به اراضی کشاورزی تغییر یافته است. نتایج آنالیز ضریب همبستگی بیانگر آن است که پوشش گیاهی با هدایت الکتریکی و میزان سدیم در سطح پنج درصد دارای همبستگی بوده است. ارتفاع گونه‌های گیاهی با درصد رطوبت اشباع و درصد سیلت عمق اول و دوم مرتبط بوده و تراکم گونه‌های گیاهی با عامل‌های هدایت الکتریکی، میزان سدیم، مجموع کلسیم و منیزیم، هر سه مورد در عمق‌های اول و دوم در سطح یک درصد و با رویکرد مثبت و با اسیدیته خاک در هر دو عمق همبستگی نشان داد.نتیجه‌گیریشور شدن خاک و توسعه آن در حوزه‌های آبخیز خشک و نیمه‌خشک یکی از مخاطرات محیط زیست است که در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته است. شهرستان فرامرزان بستک یکی از مناطقی است که شرایط محیطی خشک و نیمه‌خشک و یکی از مخاطرات محیط زیست این حوضه، شور شدن اراضی است. به‌طور کلی، می‌توان بیان کرد که منطقه فرامرزی بستک در نواحی مرتفع با گنبدهای نمکی و در نواحی پایین با رودخانه نمکی به واسطه شوره‌زارهای هرمزگان محدود می‌شود. نوع گونه‌های گیاهی این شوره‌زار با توجه به مرکز شوری متفاوت بوده و این تفاوت در نتیجه ویژگی‌های خاک و سازگاری متفاوت گونه‌ها با سطح شوری است.
Keywords
