Adeptus (Apr 2014)
Pierwsze lata istnienia obwodu kaliningradzkiego a problem kształtowania się tożsamości jego mieszkańców
Abstract
The early years of the existence of the Kaliningrad Oblast and the difficulties in constructing the identity of its inhabitants In the last two decades, the Kaliningrad Oblast has been subject to changes of a manifold nature, not only political but also societal and cultural. As a result of the dissolution of the Soviet Union, the region has become a semi-enclave which has led to the consequences of the former occupation being even greater. As a result, the Oblast differs from other parts of Russia. Experts involved with the Kaliningrad Oblast, both from Russia and abroad, agree that it constitutes a unique part of the historic, cultural and societal mosaic of Russia. It comes as no surprise that geopolitical processes have left a significant mark on the Kaliningrad Oblast identity. Nowadays the semi-exclave is often described as the most European among the Russian regions. Yet the question of the contemporary identity of the Kaliningrad Oblast’s inhabitants cannot be properly addressed and examined without research into the very first years of the regions’ existence (from 1945 to the end of the 1950s). This paper aims at briefly summing up changes that took place in the northern part of former East Prussia in four areas after the Second World War. This will include: the taking over of control by the Soviet administration of the newly conquered territory; settling the region with a new population and the deportation of Germans still remaining there; replacing German names of towns and villages with Soviet (Russian) ones; the attitude of central and local authorities towards religious communities and attempts to spontaneously organise religious life in the region. All of the above-mentioned elements of post-war life in the Kaliningrad Oblast contributed to the creation of a new politico-social reality which encompassed a total denial of the region’s past. Together with further changes, these elements laid the foundations of the identity of its inhabitants after the dissolution of the Soviet Union. In this sense, they can be considered as a starting point for further research which is my main objective as a PhD student at the Institute of Slavic Studies of the Polish Academy of Sciences. Pierwsze lata istnienia obwodu kaliningradzkiego a problem kształtowania się tożsamości jego mieszkańców Przez minione dwie dekady obwód kaliningradzki podlegał różnorakim zmianom – nie tylko politycznym, ale również społecznym i kulturowym. W wyniku rozpadu Związku Sowieckiego obwód stał się półeksklawą, co dodatkowo spotęgowało skutki zachodzących zmian. W rezultacie obwód znacząco różni się od pozostałych część Rosji. Eksperci zajmujący się regionem, zarówno z Rosji, jak i innych krajów, zgodnie twierdzą, że obwód kaliningradzki to unikatowa część historycznej, kulturowej i społecznej mozaiki tego kraju. Nie jest zaskoczeniem, że procesy geopolityczne zostawiły ślad w tożsamości najbardziej europejskiego spośród rosyjskich regionów. Współczesna tożsamość mieszkańców obwodu kaliningradzkiego nie może być jednak dokładnie zbadana i opisana bez analizy pierwszych lat istnienia tego bytu politycznego, tj. okresu od 1945 roku do końca lat 50. Celem niniejszego artykułu jest zwięzłe podsumowanie zmian, które nastąpiły w obwodzie kaliningradzkim, na podstawie czterech umownych dziedzin, tj.: okoliczności przejęcia kontroli administracji sowieckiej nad nowo zdobytym obszarem; zasiedlenie regionu przez nowych osadników i deportację pozostałej tu ludności niemieckiej; zastąpienie niemieckich nazw miejscowości przez nazwy sowieckie (rosyjskie); spontaniczne próby organizacji życia religijnego w regionie oraz stosunek władz centralnych i lokalnych do wspólnot wyznaniowych. Wymienione elementy powojennego życia w obwodzie kaliningradzkim przyczyniły się do stworzenia tu nowej rzeczywistości społeczno-politycznej, która oznaczała całkowitą negację przeszłości regionu. Zmiany owe, a także te, do których doszło w kolejnych latach, położyły podwaliny tożsamości mieszkańców obwodu już po rozpadzie Związku Sowieckiego oraz jej dalszą ewolucję. Pod tym względem mogą być postrzegane jako punkt wyjścia dla dalszej analizy, która jest głównym celem moich badań jako doktoranta w Instytucie Slawistyki Polskiej Akademii Nauk.
Keywords
