بررسی خصوصیات بوم‌شناختی، ریختی و میزان اسانس پونه (Mentha longifolia L.) در برخی مناطق استان فارس و خراسان رضوی

Abstract

پونه (Mentha longifolia L. syn. Mentha sylvestris L.) گیاه دارویی و معطر ارزشمند متعلق به خانواده نعناعیان می­باشد. به‌منظور بررسی صفات مورفولوژیکی Mentha longifolia L.از 10 رویشگاه در استان فارس و استان خراسان رضوی (سپیدان، بوانات، کوار، کازرون، فسا، تربت‌حیدریه، مشهد، نیشابور، کاشمر و چناران) در زمان گلدهی، نمونه‌گیری انجام شد. اطلاعات مربوط به رویشگاه­ها یادداشت­برداری و از هر رویشگاه 10 نمونه گیاهی کامل انتخاب و 19 صفت کمی و کیفی برای هر اکوتیپ بررسی شد. نتایج نشان داد که تنوع قابل‌ ملاحظه‌ای از نظر خصوصیات مورفولوژیکی در بین اکوتیپ­ها وجود داشت. بازده متوسط تولید اسانس پونه در رویشگاه‌های مشهد 83/1 درصد، کاشمر 8/1 درصد، چناران 87/0 درصد، تربت‌حیدریه 25/1 درصد، نیشابور 27/1 درصد، سپیدان 75/1 درصد، بوانات 55/1 درصد، کوار 75/1 درصد، کازرون 17/1 درصد، فسا 37/1 درصد تعیین شد. آنالیز همبستگی، وجود همبستگی مثبت و معنی‌داری بین برخی صفات مهم همچون ارتفاع گیاه با تعداد ساقه فرعی (r=0.5)و تعداد گل (r= 0.59) را نشان داد. تجزیه به عامل‌ها نشان داد که صفاتی همچون طول برگ، عرض برگ و نوک پهنک با قرار گرفتن در مؤلفه اول بیشترین سهم در توجیه تغییرات داده‌ها را به خود اختصاص داد. تجزیه خوشه‌ای، جمعیت‌های مورد مطالعه را در 4 گروه مجزا تقسیم‌بندی کرد. با توجه به میزان بالای عملکرد اسانس در رویشگاه مشهد، این منطقه می‌تواند به­عنوان رویشگاه مستعد جهت پرورش این گونه به منظور استخراج اسانس معرفی شود.

Keywords

• تنوع
• خصوصیات مورفولوژیک
• تجزیه خوشه‌ای
• گیاه دارویی