پژوهش های علوم و فناوری چوب و جنگل (Aug 2021)

سازگاری اولیه و رشد نه گونه‌ و پروونانس اکالیپتوس (Eucalyptus spp.) در استان بوشهر

  • سید موسی صادقی,
  • حسین سردابی,
  • ناصر فرار,
  • حسن کازرونی

DOI
https://doi.org/10.22069/jwfst.2021.17983.1872
Journal volume & issue
Vol. 28, no. 2
pp. 123 – 141

Abstract

Read online

سابقه و هدف: اکالیپتوس‎ها جزء درختان بزرگ و تند‎رشد هستند که برای تولید چوب در سطح جهانی و در کشور ایران کشت شده‎اند. گونه‌های تندرشد این جنس طی نه دهه گذشته به ایران وارد شده‎اند. این گونه‎ها در مناطق مختلف اکولوژیک ایران مورد آزمایش سازگاری و عملکرد، قرار گرفته‌اند. پژوهش حاضر با هدف بررسی سازگاری اولیه و رشد نه گونه یا پروونانس اکالیپتوس به‌منظور تعیین گونه‎های مناسب برای کشت در پروژه‎های جنگل‌کاری و زراعت چوب در استان بوشهر، انجام شد.مواد و روش‎ها: آزمایش‎های این پروژه در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار و نه تیمار (گونه و پروونانس اکالیپتوس) در سال 1387 در ایستگاه تحقیقات شبانکاره شهرستان دشتستان استان بوشهر اجرا شد. در هر کرت آزمایشی اولیه 18 اصله از هر گونه یا پروونانس به فاصله 5×5 متر کشت شدند. تیمارها شامل Eucalyptus camaldulensis ig. camaltereti 20709، E. camaldulensis var. camaldulensis 15030، E. camaldulensis var. subcinerea 15195، E. camaldulensis var. subcinerea 12828، E. saligna، E. dunnii 17909، E. viminalis subsp. cygnetensis 16020، E. globulus subsp. bicostata 16731 وE. nobilis 19452 بود. آبیاری نهال‌ها اول تا آخر فروردین‌ماه هر سال هر هفته یک‌بار و از اول اردیبهشت‌ماه تا آخر آبان ماه هر 3 روز یک‌بار، و از آذر تا پایان اسفند هر 14 روز یک‌بار آبیاری شدند. نگهداری و حفاظت نهال‌ها توسط نگهبان انجام شد. برای ارزیابی استقرار اولیه و رشد درختان، زنده‌مانی (به طور سالانه)، ارتفاع، قطر یقه، قطر برابر سینه و قطر بزرگ و کوچک تاج درختان در پایان سال سوم اندازه‎گیری شدند. متغییرهایی مانند ارتفاع، قطر یقه و برابر سینه درخت، سطح تاج، حجم درخت سرپا، رویش حجمی سالانه و درصد زنده‌مانی مورد آنالیز قرار گرفتند. برای نشان دادن معنی داری تفاوتها در سطح 5% از تجزیه واریانس یک طرفه و آزمون توکی استفاده شد. یافته‎ها: پس از گذشت سه سال، نتایج نشان داد که پروونانس‎های E. camaldulensis ازنظر زنده‎مانی و رشد نسبت به سایر گونه‎ها برتر بودند. از میان پروونانس‎های این گونه، پروونانس E. camaldulensis ig camaltereti 20709 از زنده‌مانی (7/90 درصد)، ارتفاع (85/2 متر)، قطر یقه (6/4 سانتی‎متر)، قطر برابر سینه (25/2 سانتی‎متر)، سطح تاج‎ (75/2 مترمربع)، حجم‎سرپا (83/0 مترمکعب در هکتار) و رویش‎ حجمی (28/0 مترمکعب در هکتار در سال) بیشترین رشد را داشت. حداقل زندمانی به گونه‌های E. dunnii 17909، E. viminalis subsp. cygnetensis 16020، E. globulus subsp. bicostata 16731 وE. nobilis 19452 تعلق داشت که معادل صفر بود. دلیل مرگ و میر 100 درصد این گونه‎ها تنش های محیطی مانند گرمی و خشکی بیش از حد هوا در فصل تابستان و افزایش شوری خاک پس از آبیاری بود.نتیجه‎ گیری: بر اساس نتایج اولیه به‌دست آمده گونه‎های مورد مطالعه برای برنامه‎های پژوهشی و اجرائی ازنظر زنده‎مانی دو پروونانسE. camaldulensis ig. Camaltereti و E. camaldulensis var. subcinerea 15195 و از نظر رشد متغییرهای رویشی دو پروونانسE. camaldulensis var. subcinerea 15195 و E. camaldulensis var. camaldulensis 15030 انتخاب شدند. پروونانس‎های E. camaldulensis در پروژه‎های جنگل‌کاری و زراعت چوب برای شرایط رویشی استان بوشهر توصیه می‏شود. با توجه به اینکه این نتایج مربوط به سه سال می‎باشند، انجام پژوهش‎های بیشتر بر روی پروونانس‎های این گونه در استان بوشهر و سایر مناطق دارای آب‌وهوای مشابه به‌منظور انتخاب شیوه‎های تولید و انتقال نهال از نهالستان به عرصه و مدیریت جنگل‌کاری‌ها، پیشنهاد می‎شود.کلمات کلیدی: زنده‎مانی، رویش‎حجمی، ‎سطح تاج، اکالیپتوس کامالدُلنسیس

Keywords