پژوهش های علوم و فناوری چوب و جنگل (Aug 2021)
سازگاری اولیه و رشد نه گونه و پروونانس اکالیپتوس (Eucalyptus spp.) در استان بوشهر
Abstract
سابقه و هدف: اکالیپتوسها جزء درختان بزرگ و تندرشد هستند که برای تولید چوب در سطح جهانی و در کشور ایران کشت شدهاند. گونه‌های تندرشد این جنس طی نه دهه گذشته به ایران وارد شدهاند. این گونهها در مناطق مختلف اکولوژیک ایران مورد آزمایش سازگاری و عملکرد، قرار گرفته‌اند. پژوهش حاضر با هدف بررسی سازگاری اولیه و رشد نه گونه یا پروونانس اکالیپتوس به‌منظور تعیین گونه‌های مناسب برای کشت در پروژههای جنگل‌کاری و زراعت چوب در استان بوشهر، انجام شد.مواد و روشها: آزمایشهای این پروژه در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار و نه تیمار (گونه و پروونانس اکالیپتوس) در سال 1387 در ایستگاه تحقیقات شبانکاره شهرستان دشتستان استان بوشهر اجرا شد. در هر کرت آزمایشی اولیه 18 اصله از هر گونه یا پروونانس به فاصله 5×5 متر کشت شدند. تیمارها شامل Eucalyptus camaldulensis ig. camaltereti 20709، E. camaldulensis var. camaldulensis 15030، E. camaldulensis var. subcinerea 15195، E. camaldulensis var. subcinerea 12828، E. saligna، E. dunnii 17909، E. viminalis subsp. cygnetensis 16020، E. globulus subsp. bicostata 16731 وE. nobilis 19452 بود. آبیاری نهال‌ها اول تا آخر فروردین‌ماه هر سال هر هفته یک‌بار و از اول اردیبهشت‌ماه تا آخر آبان ماه هر 3 روز یک‌بار، و از آذر تا پایان اسفند هر 14 روز یک‌بار آبیاری شدند. نگهداری و حفاظت نهال‌ها توسط نگهبان انجام شد. برای ارزیابی استقرار اولیه و رشد درختان، زنده‌مانی (به طور سالانه)، ارتفاع، قطر یقه، قطر برابر سینه و قطر بزرگ و کوچک تاج درختان در پایان سال سوم اندازهگیری شدند. متغییرهایی مانند ارتفاع، قطر یقه و برابر سینه درخت، سطح تاج، حجم درخت سرپا، رویش حجمی سالانه و درصد زنده‌مانی مورد آنالیز قرار گرفتند. برای نشان دادن معنی داری تفاوتها در سطح 5% از تجزیه واریانس یک طرفه و آزمون توکی استفاده شد. یافتهها: پس از گذشت سه سال، نتایج نشان داد که پروونانسهای E. camaldulensis ازنظر زنده‌مانی و رشد نسبت به سایر گونهها برتر بودند. از میان پروونانسهای این گونه، پروونانس E. camaldulensis ig camaltereti 20709 از زنده‌مانی (7/90 درصد)، ارتفاع (85/2 متر)، قطر یقه (6/4 سانتیمتر)، قطر برابر سینه (25/2 سانتیمتر)، سطح تاج (75/2 مترمربع)، حجمسرپا (83/0 مترمکعب در هکتار) و رویش حجمی (28/0 مترمکعب در هکتار در سال) بیشترین رشد را داشت. حداقل زندمانی به گونه‌های E. dunnii 17909، E. viminalis subsp. cygnetensis 16020، E. globulus subsp. bicostata 16731 وE. nobilis 19452 تعلق داشت که معادل صفر بود. دلیل مرگ و میر 100 درصد این گونهها تنش های محیطی مانند گرمی و خشکی بیش از حد هوا در فصل تابستان و افزایش شوری خاک پس از آبیاری بود.نتیجه گیری: بر اساس نتایج اولیه به‌دست آمده گونه‌های مورد مطالعه برای برنامههای پژوهشی و اجرائی ازنظر زنده‌مانی دو پروونانسE. camaldulensis ig. Camaltereti و E. camaldulensis var. subcinerea 15195 و از نظر رشد متغییرهای رویشی دو پروونانسE. camaldulensis var. subcinerea 15195 و E. camaldulensis var. camaldulensis 15030 انتخاب شدند. پروونانسهای E. camaldulensis در پروژههای جنگل‌کاری و زراعت چوب برای شرایط رویشی استان بوشهر توصیه میشود. با توجه به اینکه این نتایج مربوط به سه سال میباشند، انجام پژوهشهای بیشتر بر روی پروونانسهای این گونه در استان بوشهر و سایر مناطق دارای آب‌وهوای مشابه به‌منظور انتخاب شیوههای تولید و انتقال نهال از نهالستان به عرصه و مدیریت جنگل‌کاری‌ها، پیشنهاد میشود.کلمات کلیدی: زنده‌مانی، رویشحجمی، سطح تاج، اکالیپتوس کامالدُلنسیس
Keywords
