بررسی اثر تنش خشکی بر عملکرد روغن و ترکیب اسیدهای چرب دانه در ارقام کلزا (.Brassica napus L)

Abstract

این تحقیق به‌منظور بررسی تأثیر تنش خشکی بر عملکرد روغن و ترکیب اسیدهای چرب کلزا انجام شد. آزمایش به‌صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک‎های کامل تصادفی با 3 تکرار انجام شد. در این طرح، تیمار آبیاری در کرت اصلی در سه سطح شامل تیمار شاهد (آبیاری بعد از 80 میلی‌متر تبخیر از سطح تشتک تبخیر)، قطع آبیاری از مرحله گل‌دهی و قطع آبیاری از مرحله خورجین‌دهی و 6 رقم کلزا که در کرت فرعی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که اثر تنش خشکی بر محتوای اسید پالمیتیک، اسید استئاریک، اسید لینولئیک و اسید مریستیک معنی‌دار است و برای سایر اسیدهای چرب و درصد روغن اثر تنش خشکی معنی‌دار نبود. بین ارقام مورد بررسی، از نظر درصد روغن دانه، درصد اسید استئاریک، اسید اولئیک و اسید لینولئیک تفاوت معنی‌داری وجود داشت که این موضوع نشان داد در بین ارقام کلزا از نظر درصد روغن‌دانه و درصد اسیدهای چرب تنوع وجود دارد. فراوان‌ترین ترکیب اسیدهای چرب در این تحقیق مربوط به اسید چرب تک غیر‌اشباع اسید اولئیک (67.96 درصد) و اسیدهای چرب چند غیر-اشباع، شامل اسید لینولئیک (7.21 درصد) و اسید لینولنیک (8.75 درصد) بود. نتایج نشان داد که تنش خشکی باعث کاهش معنی‌دار عملکرد شده ولی تأثیر چندانی بر درصد روغن دانه نداشته است. براساس نتایج درصد کل اسیدهای چرب اشباع در هر دو شرایط قطع آبیاری (مرحله گل‌دهی و خورجین‌دهی) کاهش معنی‌داری را نشان داده است. اما تغییرات درصد کل اسیدهای چرب غیراشباع در هر دو شرایط تنش معنی‌دار نبود. ولی در مجموع نسبت درصد کل اسیدهای چرب غیر‌اشباع به درصد کل اسیدهای چرب اشباع (TU/TS) افزایش معنی‌داری را نشان داد. بیش‌ترین مقدار اسید اولئیک، درصد روغن دانه و عملکرد روغن دانه در شرایط بدون‌تنش و تنش خشکی مربوط به رقم Lilian بود. بنابراین Lilian با عملکردی بیشتر از متوسط کل، رقمی مناسب در برنامه اصلاحی می‌تواند باشد.

Keywords

• اسید اولئیک
• اسید لینولئیک
• پروفیل اسیدهای چرب
• تنش خشکی