DKAB Derslerinde Güncel Dinî Meselelerin Yeri: Öğretmen Görüşlerine Göre Bir Değerlendirme

Abstract

Değişen zamana ve yenilenen şartlara bağlı olarak toplumun ihtiyaç ve beklentileri de çeşitlenmekte, hayatın pek çok alanında arayışlar ortaya çıkmaktadır. Bu durum dinî alana da yansımaktadır. İnsanlar zamana ve koşullara bağlı olarak değişen şartlar çerçevesinde dinî hükümleri yaşayışlarına göre yeniden gözden geçirme ihtiyacını sürekli olarak hissetmektedir. İslâm dini özelinde düşünüldüğünde, yetkin kurumlar tarafından yenilik ve dönüşümlerin gerçekleştiği alanlarda yorum ve içtihatların yapıldığı ve söz konusu ihtiyacın bu şekilde karşılanmaya çalışıldığı görülmektedir. Türkiye’de güncel şartlara bağlı olarak yenilik ve dönüşümlerin dinî açıdan ele alındığı alanlardan biri de okullar ve burada okutulan Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersleridir. Nitekim bu dersin ortaöğretim 12. sınıfta yer alan dördüncü ünitesi “Güncel Dinî Meseleler” başlığını taşımaktadır. Gündelik hayatta karşılaşılan ve dinî hüküm açısından sorgulanarak cevap aranan bazı durum ve olaylar bu ünitede ele alınmakta ve işlenmektedir. Bu çalışmada Güncel Dinî Meseleler ünitesinin genel yapısının, içeriğinin ve öğrenme-öğretme sürecindeki durumunun Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi öğretmenlerinin gözünden incelenmesi ve değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Çalışma, nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması desenine uygun olarak tasarlanmıştır. Bu doğrultuda Güncel Dinî Meseleler ünitesi ve bu ünitenin derslerde işlenmesi araştırmaya konu edilebilecek bir durum olarak kabul edilmiştir. Verilerin toplanmasında ise yarı yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılmıştır. Bu kapsamda cinsiyet, görev yaptığı okul türü, kıdem ve öğrenim durumları farklılık arz eden 9 katılımcı tespit edilmiş ve kendileri ile gerekli etik kurul izinlerinin alınmasından sonra çevrimiçi görüşmeler yapılmıştır. Kayıt altına alınan bu görüşmeler önce yazıya aktarılmış, daha sonra da araştırmacılar tarafından içerik analizi ile çözümlenmeye çalışılmıştır. Verilerin analizi önce kodlara ulaşma, sonrasında da bu kodlardan tema üretme şeklinde iki ayrı adımda gerçekleştirilmiştir. Veri analizi sürecinin sonunda Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi öğretmeninin ilgili ünite ve bu ünite kapsamındaki konuların işlenişi ile ilgili görüşlerinde 5 tema ortaya çıkmıştır. Bu temalar şunlardır: İhtiyaç, içeriğin güncel değeri, öğretmen yeterliği, yöntem ve materyal kullanımı ve karşılaşılan sorunlar. Birinci tema çerçevesinde araştırmaya katılım sağlayan tüm öğretmenler ortaya çıkan güncel konu ve meselelerin dinî hüküm ve açıklamalarının bu ders kapsamında ele alınıp işlenmesinin bir ihtiyaç ve gereklilik olduğunu ifade etmişlerdir. İçeriğin güncel değerinin ele alındığı ikinci temada öğretmenler bu ünitenin konularını güncel ile ilişkili bulmakla beraber bu ilişkinin yeterli olmadığını dile getirmişlerdir. Bununla beraber e-ticaret, metaverse gibi güncel değeri giderek yükselen ve öğrenciler tarafından sıklıkla sorgulanan konuların da dikkate alınması yönünde önerilerde bulunmuşlardır. Öğretmenlerin kendi yeterliklerini değerlendirdiği üçüncü temada bu yeterliğin kendi beklentilerinin altında olduğu görüşü öne çıkmıştır. İlgili ünitenin işlenmesinde kullanılan yöntem ve materyallerin ele alındığı dördüncü temada, öğretmenlerin anlatım ve soru-cevap başta olmak üzere klasik yöntemleri aşıp yöntem çeşitliliğine yer veremediği tespit edilmiştir. Materyal kullanımında ise ağırlıklı olarak okulların imkânlarından yararlanıldığı, materyal geliştirme ve üretmenin gerçekleşmediği görülmüştür. Son olarak bu ünitenin öğrencilerin mezun olmaya yaklaştığı 12. sınıfın sondan bir önceki ünitesi olması ve güncel konularla ilgili kazanımların gündelik hayata alışkanlık olarak yansımamasının birer sorun olarak dile getirildiği ortaya çıkmıştır. Elde edilen temalar birer bulgu başlığı olarak ele alınıp tartışıldıktan sonra sonuçlandırılmış ve konuya ilişkin çeşitli öneriler geliştirilmiştir.