کانال‌های اثرگذاری درآمدهای نفتی بر رشد اقتصادی ایران

Abstract

فرضیه نفرین منابع از پیچیده‌ترین تئوری‌هایی است که مبتنی براندیشه روش‌شناسی علم ابطال‌گرایی پوپر درعلم اقتصاد مطرح شده است و اقتصادانان مدل‌های مختلی به منظور آزمون این فرضیه طراحی نمودند. اما تجربیات متناقض در کشورهای مختلف مانع از تبدیل این فرضیه به قانون وحتی تئوری را نداد. هدف این پژوهش، ارزیابی کانال‌های اثرگذاری درآمدهای نفتی بر رشد اقتصادی ایران طی دوره‌‌ی 1357 تا 1395 با استفاده از مدل ساکس و وارنر است. نتایج نشان داد که درآمدهای نفتی به تنهایی برای رشد اقتصادی مضر نیستند و اثر مستقیم مثبتی بر رشد اقتصادی ایران دارند. اما هنگامی که طبق مدل پیشنهادی ساکس و وارنر متغیرهای توضیحی دیگر مانند سرمایه‌گذاری فیزیکی، درجه‌ی باز بودن اقتصاد، رابطه‌ی مبادله و سرمایه انسانی به عنوان کانال‌های اثرگذاری وارد مدل می‌شود، به دلیل اثر درآمدهای نفتی بر این متغیرها و سپس اثرگذاری منفی غیرمستقیم بر رشد اقتصادی، اثر کل درآمدهای نفتی بر رشد به شدت کاهش یافته و بسیار کم‌تر از مقدار اولیه می‌شود. هم‌چنین نتایج نشان داد که افزایش سرمایه‌گذاری فیزیکی، درجه‌ی باز بودن اقتصاد و ارتقای سرمایه انسانی، تأثیر مثبت و افزایش رابطه‌ی مبادله تأثیر منفی بررشد اقتصادی ایران دارد. علاوه بر این میزان اهمیت و نوع اثرگذاری هر کانال بر رشد اقتصادی مشخص گردید و مشاهده شد که به جز کانال سرمایه انسانی، اثر غیرمستقیم درآمدهای نفتی بر رشد اقتصادی ایران از هر کانال منفی است.

Keywords

• "درآمدهای نفتی"
• "رشد اقتصادی"
• "مکانیسم های اثرگذاری"
• "نفرین منابع طبیعی"