Znaczenie historii w studiach regionalnych: rola przeszłości w polskiej socjologii regionu po roku 1989

Abstract

W polskiej socjologii regionu odwołania do przeszłości zajmują ważne miejsce. Celem artykułu jest analiza sposobów użycia przeszłości oraz próba odpowiedzi na następujące pytania: w jakim celu sięga się do przeszłości i jakie pełni ona funkcje? Czy jest ona przedmiotem badania? Jakie wydarzenia i zjawiska z przeszłości są obecne w analizach regionalnych? Czy istnieje krytyczny namysł nad sposobami używania przeszłości? Wyróżniono dwa obszary badań włączających przeszłość. Pierwszy wyznaczają analizy związane z ekonomicznym wymiarem rozwoju regionalnego. Kwestie dotyczą historycznego zacofania, peryferyjności i wynikających z niego problemów rozwojowych regionów. Drugi obszar stanowią badania tożsamości regionalnych. W analizach procesów ich kształtowania rozwija się obszerne i szczegółowe odniesienia historyczne. Przeszłość jest też składnikiem polityk lokalnych i regionalnych dyskursów. Socjologowie tworzą krytyczną refleksję nad wykorzystaniem przeszłości w rywalizacji wizerunkowej i kreowaniu nowych tożsamości regionalnych. Przeszłość służy różnym celom: uzasadnia deterministyczne wizje rozwoju oraz trwałość różnic regionalnych, jest zasobem w grach symbolicznych i budulcem tożsamości regionalnych. Ostatnio pojawiają się interesujące analizy, w których staje się ona także przedmiotem badań. Identyfikuje się w nich mechanizmy łączące dawne instytucje i praktyki ze współczesnymi postawami i działaniami ludzi.