1742-1754 Yıllarında Vergi Tahsilatındaki Usulsüzlüklere Dair Bazı Tespit, Teşhis ve Tahliller: Diyarbakır Vilayeti Örneği / Tax Irregularities in Diyarbekir Province (1742-1752): Some New Findings and Analysis Between 1742 and 1752 Diyarbakır Province Case

Abstract

Bu çalışmada Diyarbakır vilayetinde 1742-1754 yılları arasında vergi tahsilatı sırasında vuku bulan usulsüzlüklerin tespit edilerek ortaya konulması amaçlanmıştır. Araştırmada Diyarbakır Ahkâm defterleri ile bu konudaki diğer kaynaklardan istifade edilerek durum tespiti yapılmıştır. Çalışmadan elde edilen bulgulara göre Osmanlı Devlet anlayışında kanun riayeti, kanunların uygulanışı, halkın karşılaştığı haksızlıkları üst mercilere ve idareye karşı dava açma hakkı olan reayanın rahatlıkla şikâyetlerde bulunabildiği görülmüştür. Ayrıca yetkililerin ise şikâyetleri kanun, adalet ve ahlak prensipleri bağlamında icra etme zorunda oldukları ve bu konularda sık sık adaletnameler ve fermanlar yayımlandığı tespit edilmiştir. Vergi sistemini ayrıntılı bir şekilde kayıt altına alarak bu doğrultuda iş ve işlemler sağlıklı bir şekilde yürütülmeye çalışılmıştır. Vergi tahsilatı sırasında görevlilerin fazla vergi alma yoluna gitmeleri gibi uygulamalara da rastlanıldığı sonucuna ulaşılmıştır. / This study aims to determine and reveal the irregularities occurring during the tax collection in Diyarbakir province between 1742-1754. In the study, data was obtained by examining Financial (Ahkam) Books on Diyarbakır province. Other sources regarding this subject were used as well. According to the study findings; conveying a lawsuit file for beneficiaries (public) to top authorities and administration against law enforcement, implication of the laws and faced injustices was easily possible. Furthermore, it was found that the authorities had to execute the complaints under the principles of law, justice and morality. There were regular publications and edicts including encouragements and warnings on justice issue. By registering the tax system in detail; the process and transactions were carried out in a healthy manner in this direction. It was concluded that some tax collection implications like high tax demand by officials during the tax collection were also observed.

Keywords

• Diyarbakır
• Ahkâm defterleri
• Vergi
• XVIII. yüzyıl
• Ahkâm registers
• Taxation
• Eighteenth century