بررسی خطر بادافتادگی درختان کاج الدار در پارک جنگلی سرخه حصار

Abstract

چکیدهسابقه و هدف: بررسی و مطالعه ضریب قدکشیدگی و نسبت تاج درختان در پارک‌های جنگلی به‌منظور تعیین پایداری توده‌ها در برابر باد ازجمله موارد مهم در مدیریت این عرصه‌ها است. مهم‌ترین علّت نیز حضور گسترده خانواده‌ها و وسایل نقلیه در این مناطق است که در صورت افتادن درختان ممکن است خسارات جبران‌ناپذیری به بار آورد. ازاین‌رو این پژوهش باهدف بررسی حساسیت درختان سرپای کاج تهران در بخش‌های مختلف پارک جنگلی سرخه‌حصار، نسبت به بادافتادگی انجام شده است. همچنین تلاش شده است تا مناسب بودن قطر برابر سینه به‌عنوان متغیّری که اندازه‌گیری آن ساده و کم‌هزینه است، برای پیش‌بینی نسبت تاج و ضریب قدکشیدگی به‌عنوان دو شاخص مهم در تعیین حساسیت درختان به بادافتادگی، مورد ارزیابی قرار گیرد.مواد و روش‌ها: پس از بازدید میدانی، تعداد 14 قطعه جنگل‌کاری انتخاب شد به‌نحوی‌که پراکنش مناسبی در سرتاسر پارک داشته باشند. درمجموع 151 اصله درخت به‌صورت تصادفی انتخاب و قطر در ارتفاع برابر سینه، ارتفاع کل، ارتفاع تنه، ارتفاع تاج، نسبت تاج و ضریب قدکشیدگی اندازه‌گیری و محاسبه شد. از آزمون t مستقل برای بررسی اختلافات در دو روش کاشت شامل ردیف‌های کنار جاده و لکه‌های جنگلی استفاده شد. تحلیل رگرسیون نیز برای مدل‌سازی رابطه قطر برابر سینه-ضریب قدکشیدگی و همچنین قطر برابر سینه-نسبت تاج انجام شد. یافته‌ها: بر اساس نتایج، میانگین سطح مقطع درختان اندازه‌گیری شده 034/0 متر مربع و میانگین حجم آن‌ها 208/0 متر مکعب بود. با توجه به تنوع فواصل کاشت، سطح مقطع توده‌های کاج به ترتیب 45/9 تا 4/54 متر مربع در هکتار و حجم توده‌ها 8/57 تا 8/332 متر مکعب در هکتار محاسبه شد. نتایج نشان داد ضریب قدکشیدگی به‌طور متوسط 29/57 درصد بوده و ازنظر این شاخص 7/0 درصد درختان در وضعیت ناپایدار قرار داشتند. متوسط نسبت تاج نیز 557/0 بوده و ازنظر این شاخص، 6/2 درصد درختان در وضعیت بسیار ناپایدار قرار داشتند. اختلاف معنی‌داری بین لکه‌های جنگلی و ردیف‌های کنار خیابان ازنظر طول تاج، نسبت تاج، ارتفاع تنه و ضریب قدکشیدگی وجود داشت. مدل خطی برازش معنی‌داری بر داده‌های قطر برابر سینه-ضریب قدکشیدگی و همچنین قطر برابر سینه-نسبت تاج داشته، درصد خطا به ترتیب 13 و 7/11 درصد و مقدار ضریب تبیین 28/0 و 17/0 بود.نتیجه‌گیری: درمجموع، درختان کاج الدار در پارک ملی سرخه‌حصار در وضعیت پایداری قرار داشته و درصد کمی از آن‌ها نیازمند بررسی بیومکانیکی بافت‌های چوب به‌منظور تعیین حداکثر سرعت باد قابل تحمل و تعیین اقدامات احتیاطی مانند هرس هستند. همچنین متغیر قطر برابر سینه در جنگل‌کاری‌های متنوع انجام شده ازنظر تراکم، به‌تنهایی برای پیش‌بینی ضریب قدکشیدگی و نسبت تاج کافی نیست و علاوه بر آن لازم است اندازه‌گیری ارتفاع کل و ارتفاع تاج به‌منظور محاسبه و پیش‌بینی شاخص‌های پایداری انجام شود. با توجه تأثیر مساحت و شکل لکه‌های درختکاری در بروز و شدت بادافتادگی، لازم است شکل لکه‌ها به صورت قطره اشکی که رأس آن به سمت بادهای غالب منطقه باشد در نظر گرفته شود تا خطر بادافتادگی در مکان‌های پرتردد به حداقل برسد.

Keywords

• پایداری
• جنگلکاری
• قدکشیدگی
• مدیریت پارک
• نسبت تاج