شناسایی و اولویت‌بندی ابعاد، عوامل و سنجه‌های اثرگذار در ساخت بیمارستان‌های صحرایی با در نظر گرفتن جنبه‌های پدافند غیرعامل (مطالعه موردی: بیمارستان‌های صحرایی دوران دفاع مقدس)

Abstract

یکی از چالش‌های مهم در زمان بروز جنگ، مداوای به‌موقع مجروحین جنگی و اجتناب از کاهش توان رزمی نیروهای خودی است که معمولاً برای حل آن اقدام به احداث بیمارستان‌های صحرایی می‌شود. نیروی‌های مسلح ج.ا.ایران در طول دوران دفاع مقدس تجارب ذی‌قیمتی درخصوص احداث بیمارستان‌های صحرایی کسب نمودند. مکان‌گزینی و احداث کیفی این بناها با اِعمال نوآوری، ابتکار و خلاقیت‌های علمی و فناورانه رزمندگان اسلام، سیر توسعه‌ای داشته و از برپایی یک چادر و یا ساخت یک چارچوبِ مسقف برای امدادرسانی در اوایل جنگ، به ساخت و بهره‌برداری بیمارستان‌های صحراییِ ضدّانفجار با سازه‌های بتنی استتارشده در عمق زمین تبدیل شد. به‌طوری‌که با انجام این نوآوری‌ها، ابتکارات و خلاقیت‌های علمی و فناورانه، شاخص «متوسط زمان ارسال مجروحین به مراکز درمانی» که در جنگ جهانی اول 14 روز، در جنگ جهانی دوم سه روز و در جنگ ویتنام 12 ساعت و پس از ساخت بیمارستان‌های مجهز و ایمن در نزدیک‌ترین فاصله از خط مقدم به سه ساعت کاهش یافت. این شاخص با ساخت بیمارستان صحرایی امام سجاد(ع) در جبهه فاو (والفجر 8) به یک ساعت و در اواخر جنگ با ساخت مراکز متعدد به کمتر از نیم ساعت تقلیل پیدا کرد. ولیکن در برخی موارد به دلایلی نظیر محدودیت زمان به دلیل اولویت بالای مأموریت‌های محوله در کنار کمبود شدید وسایل و تجهیزات تخصصی ساخت بیمارستان‌های صحرایی، منجر به نادیده گرفته شدن برخی از اصول پدافند غیرعامل در مکان‌گزینی و احداث این سازه‌های ارزشمند در جبهه‌های حق علیه باطل می‌گردید. ازآنجایی‌که بررسی نقاط قوت و ضعف این بیمارستان‌ها و خصوصاً نوع سازه‌های آن‌ها با در نظر گرفتن جنبه‌های پدافند غیرعامل برای ساخت مراکز درمانی صحرایی بهتر در آینده، اهمیت دارد، لذا تحقیق حاضر به شناسایی و اولویت‌بندی ابعاد، عوامل و سنجه‌های اثرگذار در ساخت بیمارستان‌های صحرایی با در نظر گرفتن جنبه‌های پدافند غیرعامل پرداخته است. برای این منظور از روش معادلات ساختاری با بهره‌مندی از نرم‌افزار SPSS و آزمون ناپارامتریک فریدمن استفاده شد. نتایج رتبه‌بندی سنجه‌های ارزیابی بیمارستان‌های صحرایی با در نظر گرفتن معیارهای پدافند غیرعامل، حاکی از آن است که سنجه «ضرورت توجه به امر مکان‌یابی (در دید و تیر دشمن نبودن، دوری از مناطق پرریسک مانند سیلاب، ریزش کوه و غیره)» در زیرگروه عوامل ریسک امنیتی و نیز سنجه «ضرورت توجه به امر قابلیت تغییر مکان سازه‌های بیمارستان‌های صحرایی» در زیرگروه عوامل ساخت و زیرسازی سازه به ترتیب با میانگین رتبه 20.12 و 18.79 دارای بیشترین اولویت می‌باشند. در خاتمه پیشنهاد‌هایی برای ساخت مراکز درمانی صحرایی کیفی‌تر با لحاظ کردن جنبه‌های پدافند غیرعامل در صحنه‌های نبرد آینده ارائه گردید.

Keywords

• بیمارستان صحرایی
• پدافند غیرعامل
• سازه‌های فلزی
• سازه‌های بتنی
• دفاع مقدس