Marifetname (Jun 2021)
HULÛL HURAFE MİDİR? KELAMİ AÇIDAN BİR DEĞERLENDİRME
Abstract
Dinin temel ilkelerinin akıl ve mantık dışı bir takım unsurlarla yozlaştırılması bir problem olarak karşımıza çıkmaktadır. Özellikle İslam dini çerçevesinde ortaya çıkan bir takım bâtıl inanış ve davranışlar dinin saflığını koruması açısından bir tehdit oluşturmaktadır. Bu durum ilk planda bireyde dine karşı bir yabancılaşma ve dinin kendisinde ise aslından uzaklaşma olarak belirmektedir. Hurafelerin, tarihsel ve toplumsal birçok etkileşim sonucunda kuşaktan kuşağa aktarılma gibi bir özelliğinin bulunması bu sorunun süreğen bir yapıya sahip olduğunu da göstermektedir. Bu açıdan kelam ilminin aslı olan ulûhiyet çerçevesinde dine sonradan dâhil olan hulûl anlayışının tasviri ve tespiti önem arz etmektedir. Hulûl fikrinin bir takım aşırı gulat/sapkın çevrelerce dinin aslından gibi yansıtılıyor ve bir takım tevillerle de savunuluyor olması çalışmanın önemini arttırmaktadır. Bu itibarla öncelikle amacımız kronolojik olarak hulûl anlayışının kavramsal tahlilini yapmak ve diğer din ve inanışlardaki durumunu incelemek olacaktır. Ayrıca İslam düşüncesinde derin izler bırakmış olan hulûl inancının hurafe olup olmadığı epistemolojik açıdan ele alınacaktır. Bunun yanında kelam âlimlerinin, kelamın aslî gayesi çerçevesinde ortaya koydukları zât-sıfat ilişkisi bağlamındaki ontolojik tespitleri hulûl anlayışının hurafe olup olmadığı hakkında bizim için önemlidir. Bu nedenle betimsel nitelikli bu çalışmada doküman taraması yapılarak içerikler ve ilgili örnekler değerlendirilecektir. Son tahlilde hulûl anlayışının İslam dini açısından sınırlı çevreler tarafından dile getirildiği genel anlayışa yansımadığı tespit edilmiştir. Buna karşın diğer din ve akımlar ile var olan kültürel etkileşimin zaman zaman bu söylemlerin toplum içerisinde dillendirilmesine yol açtığı görülmüştür. Ayrıca tanrı ile insan arasındaki ontolojik farklılık ile ilgili vurgular burada daha anlamlı hale gelmektedir.
