ارزیابی و مقایسه ویژگی‌های ریخت‌شناسی برگ و بذر گونه‌های جنس ممرز در دو منطقه درازنو کردکوی و هزارجریب (استخرپشت) نکا مازندران

Abstract

سابقه و هدف: پژوهش حاضر در راستای شناسایی گونه‌های ممرز، کچف و لور (C. betulus, C. schuschaensis وCarpinus orientalis )، به ارزیابی ریخت شناسی برگ و بذر می‌پردازد. خصوصیات ریخت‌شناسی و فیزیولوژیـک همـواره تحت تاثیر عوامل اقلیمی و بوم‌شناسی هستند؛ درختـان جنس ممـرز نیز به‌دلیل پـراکنش وسیع در سطح جنگل‌های هیرکانی دست‌خوش تغییراتی در ویژگی‌های ظاهری خـود می‌شوند که این مسئله شناسایی سریع گونه‌های این جنس را کمی مشکل می‌سازد. برای حفاظــت و مــدیریت اصــولی رویشگاه‌های گونه‌های این جنس ، شناسایی دقیق گونه ها، شـناخت نیازهـای بوم شناختی و مطالعه تنوع ژنتیکی آن مفید به نظر می‌رسد.مواد و روش‌ها: نمونه‎برداری از برگ و بذر درختان جنس ممرز از دو منطقه درازنو شهرستان کردکوی و هزارجریب نکا در استان مازندران به‌طور تصادفی از گونه‌های ممرز، کچف و لور (هر گونه 5 پایه) که دارای حداقل 100متر فاصله از هم بودند انجام گرفت. صفات مورفولوژیک مورد بررسی در برگ شامل طول برگ (AL)، عرض برگ (WL)، فاصله پهن‌ترین قسمت برگ تا قاعده (WPL)، تعداد دندانه (NT)، طول منقارک (DB) ، عرض منقارک (WB)، تعداد دندانه در 2 سانتیمتر (NT 2cm)، حداکثر پهنای برگ (MWL)، طول دمبرگ (PL) تعداد رگبرگ (VN)، عرض در 1/0 طول برگ (W0.1)، عرض در 9/0 طول برگ (W0.9)، مساحت برگ ( LA)، نسبت طول برگ به عرض برگ (شکل برگ) (LS)، نسبت طول برگ به پهن‌ترین قسمت برگ تا قاعده (AL/WPL)، نسبت پهن‌ترین قسمت برگ تا قاعده به طول دمبرگ (WPL/PL) و در بذر شامل وزن کل بذر (TW)، وزن پوسته خارجی (WS)، وزن مغز بذر (BW)، طول بذر (A) و عرض بذر (W) بودند. اندازه‌گیری‌ صفات بر حسب مورد با استفاده از کولیس و خط‌کش و همچنین وزن‌ بذور با استفاده از ترازوی دیجیتال با دقت 001/0 انجام شد. از طرح آماری آشیانه ای، آزمون دانکن و آنالیز تحلیل مؤلفه‌های اصلی (PCA) استفاده شد. نحوه پخش پایه‌های درختی در فضای محور مختصات، تحلیل تشخیص و آنالیز خوشه ای نیز ارزیابی گردید.یافته‌ها: نتایج انالیز واریانس نشان داد که در بین جمعیت ها بجز صفات NT, MWL, TW, BW سایر پارامترهای موردمطالعه تفاوت معنی داری را با یکدیگر نشان دادند. نتایج PCA نشان داد در بذر 7/66 درصد از واریانس ها در مولفه اول و در برگ 69/96 درصد از واریانس ها در چهار مولفه اول توجیه شده اند. نتایج تجزیه خوشه‌ای نشان داد سه جمعیت در سه گروه (خوشه) مجزا جای گرفتند. نتایج آنالیز تشخیص نشان داد صفات NT 2cm ، PL ، LS ، AL/WPL ، TW ، WS و BW صفات تفکیک کننده سه گونه میباشند.نتیجه‌گیری: به لحاظ شناسایی ساده، بذرهای جنس ممرز از لحاظ ابعاد اختلاف معنی‌داری ندارند ولی از لحاظ برگ، گونه ممرز بزرگترین ، لور کوچکترین و گونه کچف حالت بینابینی را دارد. مطالعات ریخت‌شناسی این تحقیق با توجه به تفکیک کامل صفات، مستقل بودن گونه‌های ممرز، کچف و لور را تائید می‌نماید. اگرچه هیبرید بودن کچف نیز می‌تواند محتمل باشد.

Keywords

• ممرز
• ریخت‌شناسی
• برگ و بذر