Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Jan 2014)
Veri Zarflama Analiziyle Hizmet Etkinliği Ölçümü: Diyarbakır DİSKİ Örneği
Abstract
Yerleşik yaşamın en temel gereksinimlerinden birisi altyapıhizmetlerinden olan su ve kanalizasyon hizmetleridir. Özellikle günümüz dünyasında nüfus artışı, su kaynaklarının kirletilmesi, bilinçsiz kullanım, ülke yönetimlerince suyun politik bir araç olarak kullanılmasıgibi, birçok nedenden dolayısu yönetimiyle ilgili krizler sıkça gündeme gelmektedir. Aynı şekilde kullanılan suyun atık haline geldikten sonra toplanması, iletilmesi ve arıtılarak çevreye zarar vermeden alıcıortama sunulmasıda çevre bilincine katkıanlamında oldukça önemlidir. Bu bağlamda, günümüzde su ve kanalizasyon hizmetlerinin sunulmasıesnasında ekinlik, verimlilik, kalite, insan ve çevre odaklılık gibi konular üzerinde çalışmalar yapılan önemli konulardır. Bahis konusu bu hizmetlerin kamu, özel veya kamu-özel ortaklığıtarafından yerine getirmesi gerekliliği, günümüzde tartışılan konuların önünde gelmektedir. Dünyanın birçok ülkesinde, Türkiye’de de olduğu gibi su ve kanalizasyon hizmetleri kamu eliyle, yani yerel yönetimler tarafından yerine getirilmektedir. Türkiye’de su ve kanalizasyon hizmetleri, kent merkezlerinde il belediyelerince, büyükşehirlerde bağlıkuruluşlar, kent merkezi dışında ise il özel idareleri tarafından karşılanmaktadır. Çalışmada; Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi’ne bağlıkuruluşolan Diyarbakır Su ve Kanalizasyon İdaresi’nin yıllara göre hizmet etkinliği Veri Zarflama Analizi ile ölçülmüş, etkinliğin yıllara göre değişimi karşılaştırmalıolarak incelenmiştir. Etkin olmayan yıllar tespit edilerek sorunların nedenleri analiz edilmiştir. Etkinlik ölçümü su ve kanalizasyon olmak üzere iki hizmet alanına göre, 2000-2012 yıllarıiçin yapılmışve böylelikle her yılın etkinlik düzeyi birbiriyle karşılaştırılmıştır. Veri zarflama analizi çıktıya yönelik BCC metoduyla yapılmışve girdi değişkenleri olarak; toplam personel sayısı, içme suyu şebeke uzunluğu, atık su şebeke uzunluğu, kente verilen su miktarıile ilgili veriler, çıktıdeğişkenleri olarak da toplam abone sayısı, faturalandırılan su ve atık su miktarıile ilgili verileri kullanılmıştır. Çalışma sonuçlarına göre, 2003, 2005 ve 2008 yıllarında kurumun etkinlik düzeyinin düşük olduğu belirlenmiştir. 2003 yılına ait çıktılarda, girdilerden daha fazla artışolduğu gözlenmiş, 2005, 2007 ve 2008 yıllarında çıktıların, girdilerden daha az artışgösterdiği tespit edilmiştir. Çalışmada bir işletmenin geçmişyıllarına ait girdi ve çıktıverileri kullanarak VZA metodu ile etkinlik düzeyi belirlenmişve bu sayede işletmenin ölçek, kaynak kullanımıve üretim etkinliklerinin değerlendirilmesi konularına önemli katkılar sağlamasıhedeflenmiştir. Ayrıca işletmenin gelecek yıllarda yapacağıplanlamalarında da elde edilen bu bilgilerin yol gösterici olmasıbeklenmektedir.
