Islām va ̒ulūm-i ijtimā̒ī (Jul 1395)
بازنمایی عنصر شور و احساس در آیین‌های محرّم
Abstract
پژوهش حاضر، به روش کیفی، مبتنی بر نظریه تفسیری کلیفورد گیرتز انجام گرفته. مسئله اصلی در این پژوهش، توصیف عناصر شور و احساس در مناسک محرّم، با تأکید بر فهم چیستی آن در قالب دینِ زیسته است. واحد تحقیق آن دسته از یافته‌های آیینی است که بیشتر عنصر شور و احساس در آن متجلّی است مانند: (سیاه‌پوشی، سینه‌زنی، زنجیر‌زنی، قمه‌زنی و تعزیه) که محقق آنها را به شیوه قوم‌نگاری دینی بازنمایی نموده است. راه رسیدن به چنین هدفی ساده نبود، بلکه مستلزم انتخاب روشی پیچیده و ترکیبی بود که محقق را واداشت به روش مشاهده مشارکتی و مصاحبه با پیشکسوتان آیین محرّم به گفتگو بنشیند. در فرایند تجزیه و تحلیل یافته‌های ذکر شده به شکل تفسیری، پژوهشگر به شرح این واقعیّت پرداخته که آیین محرّم بازتولیدکنندۀ هویت دینی و فرهنگی بوده است، و آیین‌ها، همان باور دینی مناسک‌گزار‌انند که به عینیّت درآمده. حاصل مصاحبه‌ها و نتیجه مشاهده محقق نشان داد که شور، احساس، و حرکت به‌عنوان روح مناسک‌اند، و طبیعتِ آیین محرّم متمایل به محاکات و دیده شدن است. نتیجه به دست آمده ثابت کرد که آیین محرّم از یک طرف، مؤلفه‌هایی هویت‌ساز و تقویت‌کننده ساخت اجتماعی‌‌اند، که توانسته‌اند در بازتولید روحیه، ارتباطات جمعی، روابط درون‌گروهی، پیوندهای اجتماعی، آگاهی جمعی، و بازسازی باورهای دینی نقش‌آفرینی کنند، و از طرف دیگر، پیوند‌دهنده گذشته و حال بوده‌اند.محقق در پایان به این جمع‌بندی رسیده که فهم رابطه شور و احساس در مناسک و آیین دینی راه رسیدن به حقیقت دین را هموار خواهد کرد.
Keywords
