رده بندی نشانه شناختی «سوژه های تخیلی» در داستانهای کودک: از منظر نظریۀ آمیختگی مفهومی

Abstract

لیکاف، استعاره ­های مفهومی را نگاشتی بینِ دو حوزه می­داند. فوکونیه و ترنر، الگوی شبک ه­ایِ آمیختگی مفهومی را جایگزینِ الگوی دوحوزه­ایِ استعارۀ مفهومی، نمودند. به باور آن‌ها این الگو، نخست، علاوه بر جنبه ­های استعاریِ درک آنی، جنبه­ های غیر استعاری را هم می‌تواند تبیین کند. دوم اینکه، مشتمل بر دو حوزۀ درون‌داد و نگاشتِ بین آن‌ها و همچنین فضای فراگیر و فضای آمیخته است. فضای آمیخته، فضایی است که از آمیزش ذهنیِ دو یا چند فضای درون‌داد پدید می­آید. فضای فراگیر، میانجیِ ارتباطِ فضاهای درون‌داد با فضای آمیخته است. به سببِ ماهیتِ تخیلیِ فضای آمیخته، از رویکرد نظریۀ آمیختگی برای بررسی شخصیت­های خیالی داستان­های فانتزی، بهره گرفته شده‌است. منظور از سوژه، کنش‌گر یا کنش‌پذیری است که به ­عنوان قهرمان یا یکی از شخصیت‌های اصلی، در پیش­بردِ پی‌رنگِ داستان، نقش­ آفرینی می­کند. هدف پژوهش پیشِ رو، رده بندی سوژه­ های تخیلی بر پایة دسته­ بندی نشانه‌شناختیِ پرس است. پِرس، انواع نشانه را، از منظر نوعِ رابطه ­اش با ابژه، به سه گونة نمادین، شمایلی، نمایه ­ای گروه‌بندی کرده‌است. در همین راستا، این پژوهش با بهره‌گیری از روش تحلیلی-­توصیفی بر آن است تا علاوه بر درآمیختنِ دو نظریۀ نشانه‌شناسی و آمیختگی مفهومی، چگونگی شکل­گیری سوژه‌های تخیلی در داستان‌های کودک را از جنبة شناختی مورد بررسی قرار دهد. این پژوهش، برای نخستین بار از نشانه‌شناسی برای بررسی فضاهای آمیخته و رده­ بندی سوژه‌های فانتزی بهره می‌گیرد. از دستاوردهای کاربردی پژوهش، ایده بخشی به نویسندگان برای سوژه­ آفرینی و آسان‌سازیِ آموزشِ شگردهای فانتزی‌نویسی برای کارگاه­های نویسندگی خلاق است. در سطح نظری، نیز ضمن دسته بندیِ شناختیِ سوژه‌های تخیلی، تمهیدات نوینی را در اختیار نقد تطبیقی قرار می­دهد.

Keywords

• فضای آمیخته
• نشانه­ شناسی
• پِرس
• فوکونیه
• معنی­ شناسی شناختی
• نقد داستان کودک
• سوژه ­های تخیلی