Od estetyki, przez technikę, do sztuki awangardowej – Kantowska wzniosłość a panowanie człowieka nad przyrodą według Georga W. F. Hegla i Karola Marksa

Abstract

Artykuł podejmuje problematykę Kantowskiej wzniosłości jako odkrycia zdolności człowieka do przyjmowania pozycji zewnętrznej wobec przyrody (na zasadzie estetycznego oglądu), a co za tym idzie do wytworzenia instrumentalnego do niej stosunku (sytuowania się podmiotu poza bądź ponad przyrodą). Ta perspektywa w ujmowaniu kondycji ludzkiej wyraża się w zainteresowaniach Georga W. F. Hegla i Karola Marksa teleologicznym działaniem podmiotu. Hegel posługuje się pojęciem chytrości rozumu w celu opisania ontologii techniki, Marks natomiast wykazuje zachwyt i przerażenie wobec maszyn przemysłowych, ujawniając ambiwalentny stosunek do rozwoju technologicznego. Wzniosłość, która otwiera obszar artefaktów technologicznych dla analizy estetycznej (Nicholas Mirzoeff), staje się wreszcie kluczową kategorią sztuki awangardowej (Jean-François Lyotard).

Keywords

• wzniosłość
• technika
• przyroda
• maszyna
• chytrość rozumu