Journal of Agricultural Science and Sustainable Production (Jan 2023)
مقایسه پایداری نظام‌های تولید گندم‌آبی و ذرت‌دانه‌ای با رویکرد تحلیل امرژی (مطالعه موردی: حوضه آبریز دز)
Abstract
اهداف: سیستم‌های تولید غلات در ایران اغلب با هزینه بالا و بهره‌وری پایین همراه است و به واسطه مصرف و کاربرد بی-رویه نهاده‌ها، صدمات جبران ناپذیری به محیط‌زیست وارد می‌نمایند. یکی از مهمترین مسائل مدیریت کارآمد در مزارع، دستیابی به عملکرد پایدار است. این مطالعه با هدف تعیین و مقایسه پایداری اکولوژیکی دو بوم نظام تولید گندم‌آبی و ذرت-دانه‌ای با استفاده از تحلیل امرژی انجام گردید.مواد و روش‌ها: این مطالعه در سطح حوضه آبریز دز در سال زراعی 1399-1398 به اجرا درآمد. مصاحبه با 400 زارع گندم کار و ذرت کار بر اساس پرسشنامه جهت جمع آوری داده‌های مربوط به فرآیندهای تولید درون مزارع کشاورزی صورت پذیرفت. در این بررسی ابزار تحلیل امرژی برای اندازه گیری پایداری محصولات کشاورزی مورد‌نظر انتخاب گردید. نهایتاً با استفاده از مقدار شاخص‌های امرژی پایداری سیستم‌ها مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته‌ها: مجموع امرژی‌های ورودی برای بوم نظام تولید گندم و ذرت به ترتیب 16+E60347/1 و 16+E54883/2 ام‌ژول خورشیدی در هکتار در سال بدست آمد. نتایج ارزیابی مقایسه دو کشت زراعی این مطالعه نشان داد که هر دو نظام کشت از نظر زیست محیطی در شرایط ناپایداری قرار داشتند و از کل نهاده‌های مصرفی؛ کودهای شیمیایی بویژه کود نیترات و فسفات و سپس سوخت مصرفی گازوئیل بیشترین تأثیر را بر ناپایداری زیست محیطی در منطقه مطالعاتی داشته‌اند. نتیجه‌گیری: مشخص گردید که بوم نظام تولید گندم از لحاظ عملکرد، تجدیدپذیری و پایداری محیطی از بوم نظام تولید ذرت مطلوب‌تر است و تولید گندم در منطقه نظام برتر برای دستیابی به پایداری نسبت به تولید ذرت است.
Keywords
