صفت‌های ایستا و نا‌ایستا در زبان فارسی

Abstract

صفت در کاربرد اسنادی محمول جمله تلقی می‌گردد و از این نظر ویژگی فعلی پیدا می‌کند. زبان­شناسان نقش­گرا محمول‌های فعلی را به ایستا و نا‌ایستا تقسیم می‌کنند. هدف این مقاله آن است که بر اساس شواهد نحوی و معنایی نشان دهد که طبقه‌های ایستا و نا‌ایستا شامل کنشی و فرایندی محدود به محمول‌های فعلی نیستند، بلکه صفت‌ها نیز می‌توانند ایستا یا نا‌ایستا باشند. صفت‌هایی مانند «بزرگ، بلند، چاق، قرمز» که حالت یا وضعیتی ثابت و دائمی را بیان می‌کنند، ایستا هستند، در حالی که صفت‌هایی از قبیل «محتاط، مرتب، کمرو، گستاخ» بیان­کنندۀ حالات یا ویژگی‌هایی‌ هستند که تا حدی تحت کنترل و ارادۀ موضوع‌ها هستند و تابع شرایط و بافت‌های خاص می‌باشند.از این رو، این صفت‌ها ناایستا یا پویا تلقی می‌شوند. در این مقاله تلاش شده است تا با تجزیه و تحلیل داده‌های نوشتاری و گفتاری زبان فارسی، صفت‌های ایستا و نا‌ایستا مورد بررسی قرار گیرد. همچنین، آزمون‌های نحوی و معنایی متعددی برای تشخیص صفت‌های ایستا از نا‌ایستا معرفی شده‌اند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که تقسیم­بندی ایستا و پویا صرفاً محدود به طبقۀ فعل نمی‌باشد و این ویژگی‌ها را می‌توان در طبقۀ صفت نیز یافت. همچنین در این پژوهش مشخص شد که برخی از صفت‌ها قابلیت خوانش ایستا و نا‌ایستا را در بافت‌های زبانی و موقعیتی متفاوت دارا هستند.

Keywords

• دستور نقش و ارجاع
• صفت ایستا
• صفت نا‌ایستا
• محمول
• فرایند