مطالعه تأثیر خاک‌پوش زنده بر خصوصیات فنولوژیک و عملکرد کمی و کیفی دانه رقم آفتابگردان(Helianthus annuus L.)

Abstract

چکیدهاهداف: پژوهش حاضر به منظور تعیین مناسب‌ترین زمان کاشت خاک‌پوش زنده ( شنبلیله) بر فنولوژی، کیفیت دانه و عملکرد ارقام آفتابگردان انجام شد. مواد و روش‌ها: آزمایش در سال 1396 در دانشگاه رازی به‌صورت فاکتوریل بر پایه بلوک‌های کامل تصادفی اجرا شد. فاکتور اول کاشت شنبلیله در چهار سطح (عدم کشت خاک‌پوش زنده (شاهد)، کاشت شنبلیله 15 روز قبل، همزمان و 15 روز بعد از آفتابگردان) و فاکتور دوم سه رقم آفتابگردان (پروگرس، فرخ، لاکومکا) بود. یافته‌ها: کاشت شنبلیله قبل از آفتابگردان منجر به کاهش عملکرد کمی و کیفی آفتابگردان شد. به ‌طوری که عملکردهای دانه، روغن و پروتئین آفتابگردان در شرایط کاشت خاک‌پوش زنده 15 روز قبل از آن به ترتیب 5/38، 9/37 و 6/43 درصد کمتر از تیمار شاهد بود. همچنین وقوع مراحل ستاره‌ای شدن، گلدهی، تشکیل طبق و رسیدگی فیزیولوژیک به ترتیب به میزان 8/69، 8/21، 5/24 و 6/82 درجه روز رشد بیشتر (4/4، 1/1، 1 و 3/4 روز دیرتر) از شرایط شاهد رخ داد. با این حال کاشت خاک‌پوش زنده همزمان و 15 روز بعد از آفتابگردان بر عملکرد کمی و کیفی دانه‌های آفتابگردان تأثیر مثبت داشت. عملکردهای دانه، روغن و پروتئین با کاشت همزمان به ترتیب 4/39، 4/36 و 3/43 درصد بیشتر از شاهد بود. این مقادیر با کاشت خاک‌پوش زنده بعد از آفتابگردان به ترتیب 5/25، 7/26 و 5/23 درصد به‌دست آمدند. وقوع مراحل گلدهی و تشکیل طبق در شرایط کاشت همزمان به‌ترتیب به 8/20 و 1/47 درجه روز رشد (7/0 و 4/1 روز زودتر) و در شرایط کاشت خاک‌پوش زنده بعد از آفتابگردان به 3/42 و 6/112 درجه روز رشد کمتر (8/1 و 6/4 روز زودتر) از شاهد احتیاج داشت. بین ارقام آفتابگردان، وقوع مراحل فنولوژیک برای رقم پروگرس دیرتر از ارقام فرخ و لاکومکا بود. دانه‌های رقم فرخ بیشترین محتوای روغن را داشتند (36 درصد). بیشترین عملکرد دانه (3426 کیلوگرم در هکتار)، روغن (1203 کیلوگرم در هکتار) و پروتئین (536 کیلوگرم در هکتار) به رقم لاکومکا اختصاص یافت. نتیجه‌گیری: کاشت زودهنگام خاک‌پوش زنده به دلیل ایجاد رقابت بین بوته‌های شنبلیله با بوته‌های جوان آفتابگردان، منجر به رشد رویشی ضعیف و تأخیر زمان وقوع مراحل رشد فنولوژیک آفتابگردان خواهد شد. این نتایج اهمیت انتخاب رقم مناسب و به حداقل رساندن رقابت از طریق انتخاب زمان مطلوب کاشت خاک‌پوش زنده زنده که باعث برتری اثر مساعدتی خاک‌پوش زنده نسبت به اثر رقابتی آن می‌شود را ثابت می‌کند.

Keywords

• پروتئین
• روغن
• رسیدگی فیزیولوژیک
• شنبلیله
• خاک‌پوش زنده