ارزیابی تغییرات مکانی-زمانی کاربری اراضی بر اساس شاخص‌های کیفی اکولوژیکی (مطالعه موردی: حوضه دریاچه زریبار)

Abstract

فناوری سنجش‌ازدور می­تواند به­طور عینی و کمی تغییرات مکانی-زمانی کیفیت محیط­زیست را ارزیابی کند. پی بردن به کیفیت محیط­زیست منطقه­ای و تغییرات اکولوژیکی برای نظارت و مدیریت محیط­زیست و برنامه­ریزی ساخت‌وساز شهری بسیار مهم است. به­منظور ارزیابی تغییرات مکانی-زمانی کیفیت محیط­زیست در حوضه دریاچه زریبار از تصاویر لندست سال­های 1998، 2010 و 2022 جهت استخراج چهار شاخص پوشش گیاهی، رطوبت، گرما و خشکی استفاده شد. سپس شاخص اکولوژیکی سنجش‌ازدور با تجزیه‌وتحلیل مؤلفه­های اصلی به­دست آمد. ناهمگنی فضایی شاخص اکولوژیکی سنجش‌ازدور در دوره موردمطالعه توسط شاخص موران ارزیابی شد. یافته­ها نشان داد که اثر بازدارندگی NDBSI و LST به­طور قابل‌توجهی بیشتر از اثر ترویجی NDVI و LSM بر محیط­زیست محدوده موردمطالعه است. بر اساس نتایج RSEI مساحت طبقه با کیفیت محیط­زیست ضعیف در سال­های 1998، 2010 و 2022 به ترتیب 36/59، 49/65 و 02/56 درصد به­دست آمد. منطقه با سطوح عالی و خوب RSEI عمدتاً متعلق به اراضی جنگلی و نیزار بود. مقادیر میانگین RSEI حاکی از کاهش کیفیت محیط­زیست در حوضه دریاچه زریبار بود. نتایج نمودارهای پراکندگی شاخص جهانی موران، در سال­های 1998، 2010 و 2022 به ترتیب 86/0، 85/0 و 71/0 تعیین شد که حاکی از کاهش همگنی در این دوره بود. محیط­زیست محیطی پیچیده است، بنابراین با استفاده از چهار شاخص RSEI می­توان وضعیت آن را تخمین زد. در مطالعات آینده می­توان از داده­‌های مکانی متنوع­‌تری مانند بهره­‌وری خالص اولیه و ذرات معلق در هوا استفاده شود.

Keywords

• شاخص سنجش از دور
• تغییرات کاربری زمین
• شاخص پوشش گیاهی
• شاخص موران
• ارزیابی کیفیت محیط زیست