تحلیل و سطح‌بندی پیشران‌های کلیدی مؤثر بر افزایش تاب‌آوری کالبدی شهر تهران در برابر زلزله با استفاده از مدل‌سازی ساختاری-تفسیری ISM (مورد پژوهی: منطقه 10)

Abstract

تاب‌آوری رویکردی نو در راستای ارتقای ظرفیت مانایی و تحمل‌پذیری بنیان‌های توسعه در شهرهاست. هدف از پژوهش پیش‌رو مدل‌سازی پیشران‌های کلیدی مؤثر بر افزایش تاب‌آوری کالبدی منطقه 10 تهران در برابر زلزله با رویکرد آینده‌نگاری و طراحی ارتباطات بین این پیشران‌ها است. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی انجام شده و پیشران‌های کلیدی موردبحث با روش تحلیل محتوا شناسایی شده‌اند. در بخش مدل‌سازی، از آرای خبرگان دانشگاهی در حوزه تاب‌آوری با روش دلفی استفاده شده است. داده‌ها با ابزار مصاحبه و پرسشنامه دو‌به‌دویی جمع‌آوری و با استفاده از ملاک روایی صوری، روایی پرسشنامه سنجیده شده است. روابط بین پیشران‌های کلیدی مؤثر بر افزایش تاب‌آوری کالبدی نمونه موردمطالعه در برابر زلزله با استفاده از روش مدل‌سازی ساختاری-تفسیری (ISM) تعیین و به‌صورت یکپارچه تحلیل شده است. درنهایت با استفاده از تحلیل میک‌مک (Micmac) نوع پیشران‌های کلیدی با توجه به اثرگذاری و اثرپذیری آن‌ها بر سایر عوامل مشخص و در شش عرصه، سطح‌بندی شده‌اند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که پیشران‌ "کلاس دانه‌بندی" با بیشترین قدرت نفوذ، زیربنا و محرک اصلی تاب‌آوری کالبدی شهری بوده و هرگونه اقدام برای افزایش تاب‌آوری کالبدی نمونه موردمطالعه در برابر زلزله، مستلزم اصلاحات در این پیشران است. پیشران‌های "توزیع خدمات" و "استحکام بناهای با کاربری عمومی" نیز به ترتیب با میزان قدرت نفوذ 1 و 3 کمترین تأثیر را در تاب‌آوری کالبدی نمونه موردمطالعه دارند. همچنین نتایج پژوهش حاکی از این است که عناصر در سطوح بالاتر، قدرت تحریک‌کنندگی کمتر و میزان وابستگی بیشتر دارند.

Keywords

• پیشران‌های کلیدی
• تاب‌آوری کالبدی
• زلزله
• مدل‌سازی ساختاری-تفسیری
• منطقه 10 تهران