TSBS Bildiriler Dergisi (Aug 2022)
Max Weber Sosyolojisi: Anlama Yöntemi Üzerine Tartışmalar
Abstract
Sosyoloji bilimini sistematikleştiren Weber, toplumsal eylemin araştırılması sürecinde kullanılabilecek olan anlama yöntemini sosyolojiye kazandırmıştır. Pozitif bilimlerin metodolojilerinin sosyal bilimlere egemen olduğu dönemde Alman idealizminden de etkilenen Weber, William Dilthey’in fikirlerinden hareketle anlama yöntemini sosyolojik araştırmalara uygun hale getirmiştir. Araştırma üzerinde çok sayıda fikir ayrılıkları olan anlama yöntemini yaşanan tartışmalar temelinde analiz edip literatüre yeni bir bakış açısı kazandırması açısından önemlidir. Bu çalışmanın temel amacı anlama yöntemi üzerine literatürdeki analizlere değinerek anlama yöntemini sosyolojik açıdan daha anlaşılabilir kılmaya çalışmaktır. Araştırma literatür tarama yöntemine uygun olarak hazırlanmış Weberyen literatür taranarak genişletilmiştir. Bu çalışma, literatürün zenginliği nedeniyle Weber’in anlama yöntemini kullandığı birtakım eserlerle sınırlandırılmıştır. Araştırma için seçilen eserler “Protestan ahlakı ve kapitalizmin ruhu”, “Sosyal bilimler metodolojisi”, “Din sosyolojisi” olarak belirlenmiştir. Bu eserlerin seçilmesinin nedeni Weber’in anlama yöntemini kullandığı başlıca kaynaklar olarak sosyoloji literatüründe kabul edilmesidir. Araştırma sonucunda Weber’in anlama yöntemini direk gözlemsel ve açıklayıcı anlama olarak ikiye tipe ayırdığı bulgulanmıştır. Ek olarak, anlama yöntemi için temel iki tanım kullanılmıştır. Bu tanımlar, insan davranışlarının empatik analizi ve araştırmacının kendisini başkasının yerine koyarak çalışmalarına yön vermesi şeklinde yorumlanmıştır. Weber’in anlama yöntemini kullanmayı seçmesinin ana nedenlerini, pozitif bilimlerin hâkim olduğu bilimsel yöntemlere bir eleştiri getirip sosyal bilimlerin kendine ait araştırma yolunu oluşturma, yorumlayıcı ve gözleme dayalı araştırma yöntemini sosyolojiye kazandırma, Dilthey’in felsefi yaklaşımını bilimsel bir düzleme oturtma ve tarihsel araştırmaların toplumsal eylem açısından analizinde kullanılabilecek bir yöntem arayışında olması oluşturmaktadır. Son olarak, Weber anlama yöntemini belirli ideal tipler üzerinden kullanmış ve ideal tiplerin oluşturulmasında anlama yönteminin başlıca yol olarak seçmiştir. Sonuç olarak, anlama yönteminin sosyolojik çalışmalara bir yol çizmesi gerektiğine ek olarak anlama yönteminin sadece konunun akıl ile kavranmasını ifade etmediğine de ulaşılmıştır. Anlama yöntemi bu bakımdan çalışmacılara geniş bir yöntem yelpazesi sunarken pozitif bilimlerin sosyal bilimler üzerindeki etkisinin kırılması açısından da etkili olmuştur.
Keywords
