Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi (Dec 2020)
Toplumsal Dönüşümü Bir Köprünün Tarihi Üzerinden Okumak: İvo Andriç ve Drina Köprüsü
Abstract
İvo Andriç’in, 1961’de Nobel ödülüne layık görülen ve bir bölümünde Bosna’daki Osmanlı hâkimiyetinin de ele alındığı Drina Köprüsü isimli romanı, literatürde daha ziyade kimlik ve milliyetçilik meseleleri ekseninde tartışma konusu edilmektedir. Oysa bir açıdan bir tarih belgeseli niteliğinde olan bu eserin sosyal bilimcilere sunduğu malzeme, bundan çok daha fazlasını içermektedir. Nitekim pre-modern/pre-kapitalist toplumların modern/kapitalist toplumlara dönüşüm süreciyle ilgilenenler açısından roman, konuya dair literatürdeki kuramsal ve tarihsel çalışmalara paralel bir okumaya da olanak sağlamaktadır. Bu makalede, Andriç’in rehberliğinde, uygarlığın bilhassa XIX. yüzyılda ivmelenen ve kısa sürede tüm dünyaya sirayet eden bu büyük dönüşümünün (modern/kapitalist çağın doğuş sancılarının), belirli bir yerellikte; Bosna’daki Vişegrad kasabası özelinde nasıl yaşandığı incelenmektedir. Bu itibarla bu çalışma, ‘bütün’ün (modern dönemde uygarlığın yaşadığı büyük dönüşümün) bilgisinin, ‘parça’da (Vişegrad’ın yaşadığı dönüşümü betimleyen bir roman üzerinden) izlenme çabası olarak tarif edilebilir. Bu amaçla, uygarlıkların modernleşme/kapitalistleşme süreçlerine dair sahip olduğumuz evrensel bilgiler ile romanda konu edilen gelişmeler, karşılaştırmalı biçimde ele alınmaktadır. Bu karşılaştırma, romanda işlenen konuların ağırlıklarına göre seçilen belirli temalar etrafında gerçekleştirilmektedir. Bunlar, (I) modern dönemde ideolojik düzeyde gerçekleşen başlıca dönüşümler, (II) kapitalistleşme süreçlerinin temel bazı etkileri ve (III) devlet organizasyonlarının ve devlet ile toplum arasındaki ilişkilerin dönüşümüdür.
Keywords
