پژوهش های علوم و فناوری چوب و جنگل (Feb 2019)
بررسی تغییرات خواص فیزیکی و مکانیکی چوب راش در اثر نگهداری در جنگل و فعالیت قارچ‌های مخرب
Abstract
چکیده سابقه و هدف: باقی ماندن چوب در جنگل بعد از قطع و استحصال، تحت تأثیر فعالیت عوامل مخرب چوب به‌ویژه قارچ‌ها باعث کاهش کیفیت چوب می‌شود، درنتیجه سازه‌های که با چوب بی‌کیفیت ساخته شوند دوام لازم را نداشته و باعث کاهش راندمان می‌گردد. هدف از انجام این تحقیق بررسی تغییرات ویژگی‌های فیزیکی و مکانیکی و فعالیت قارچ‌های مخرب چوب راش بعد از سه دوره چهارماهه (4، 8 و 12 ماه) نگهداری در جنگل و مقایسه آن با ابتدای دوره و شناسایی قارچ‌های مخرب ظاهرشده بود. مواد و روش‌ها: این تحقیق در سری یک طرح جنگلداری شصت کلاته گرگان بر روی گونه راش انجام شد، تعداد ۱۵ عدد کاتین سالم از طبقه قطری 30 سانتیمتر و طول ۲20 سانتیمتر از یک درخت راش تهیه‌شده و به‌طور مستقیم در تماس با خاک در منطقه موردنظر دپو شدند. کاتین‌ها شماره‌گذاری و در هربازه زمانی قطعاتی به طول ۵۰ سانتیمتر برای انجام آزمایش‌های فیزیکی و مکانیکی به کارگاه منتقل شدند، در کارگاه نمونه‌ها در هوای آزاد خشک‌شده و سپس دانسیته ، هم‌کشیدگی حجمی، جذب آب، مقاومت به ضربه، مقاومت به خمش و سختی بر اساس روش‌های متداول و استانداردهای مربوطه اندازه‌گیری شد. آنالیز آماری نتایج با آزمون تجزیه واریانس و مقایسه میانگین‌ها با آزمون دانکن (با استفاده از نرم‌افزار Spss16) انجام شد. برای شناسایی قارچ‌های رشد کرده در کاتین‌ها، از اندام باردهی قارچ‌ها نمونه‌برداری نموده و بر اساس روش‌های متداول شناسایی شد. همچنین درصد تغییرات ویژگی‌های اندازه‌گیری شده نیز باهم مقایسه شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که قارچ‌های رشد کرده در کاتین چوب راش، قارچ عامل پوسیدگی سفید (L.) Fr. Lenzites betulina و پوسیدگی نرم Annulohypoxylon multiforme fr. بودند. نتایج آنالیز واریانس در سطح اطمینان 95 درصد نشان داد، بین زمان ماندگاری و ویژگی‌های فیزیکی و مکانیکی کاتین چوب راش اختلاف معنی‌داری وجود دارد. با توجه به نتایج با افزایش زمان نگهداری در جنگل دانسیته خشک و بحرانی، سختی جانبی و عرضی، مدول گسیختگی( MOR ) و مدول الاستیسیته(MOE) کاهش، ولی درصد جذب آب افزایش‌یافته است. بیشترین تغییر در ویژگی فیزیکی چوب درصد جذب آب و کمترین آن دانسیته خشک بود. بیشترین تغییر در ویژگی مکانیکی چوب مقاومت به ضربه و کمترین آن مدول الاستیسیته بود. نتیجه‌گیری: این تحقیق نشان داد کیفیت چوب راش استحصال‌شده که در جنگل در تماس با خاک باقی ماند، براثر فعالیت قارچ‌های مخرب عامل پوسیدگی سفید و پوسیدگی نرم به مقدار قابل‌توجهی کاهش یافت؛ نکته مهم اینکه شدت تخریب چوب در ویژگی مهمی مثل مقاومت به ضربه بعد از ۱۲ ماه بالای 77 درصد بود که نشان‌دهنده کاهش شدید کیفیت چوب است و ارزش اقتصادی آن نیز با توجه به کاهش دانسیته و وزن کاتین کم شد وکارآیی اولیه را از دست داد، بنا براین توصیه می‌شود مراحل بهره‌برداری چوب از جنگل بازنگری شود و چوب در کوتاه‌ترین زمان ممکن پس از قطع به صنایع منتقل شود تا کیفیت و ارزش اقتصادی آن حفظ شود و با افزایش عمر مفید سازه‌های چوبی، درخت کمتری برای تأمین چوب موردنیاز جامعه قطع شود.
Keywords
