جغرافیا و مخاطرات محیطی (Jan 2024)
تحلیل عوامل مؤثر بر آسیبپذیری منطقه حفاظتشده ارسباران و تدوین راهبردهای مدیریتی
Abstract
مناطق حفاظتشده یکی از مهمترین و مؤثرترین ابزار در جهان هستند که برای حفاظت از تنوع زیستی تأسیس شدهاند. استفاده از روشهای بین‌المللی در مدیریت مناطق حفاظت شده، رسیدن به توسعه پایدار را در کنار حفاظت حداکثری از تنوع زیستی میسر خواهد کرد. منطقه حفاظتشده ارسباران یکی از ارزشمندترین منابع طبیعی کشور از لحاظ گونههای گیاهی و جانوری و یکی از مناطق زیستکره بیوسفر نهگانه ایران است. این پژوهش یک مطالعه توصیفی تحلیلی با هدف ارزیابی آسیبپذیری منطقه حفاظت شده ارسباران با تلفیق مدل DPSIR، به‌منظور ارائه راهکارهای مدیریتی است. در این روش ابتدا با استفاده از مدلDPSIR ، نیرومحرکه، فشار، وضعیت، اثر و پاسخ، تهدیدها و ارزشهای منطقه و ارتباط بین آن‌ها بررسی و ارزیابی گردیدند. درنهایت، راهبردهایی در قالب پاسخهای احتمالی به هر یک از مؤلفه‌های مدل DPSIR ارائه گردید. 8 نیروی محرکه اصلی با عنوان افزایش جمعیت، توسعه گردشگری، توسعه راههای ارتباطی، فعالیتهای دامداری و دامپروری، توسعه سکونتگاههای روستایی، توسعه فعالیتهای کشاورزی، کارخانه استخراج مس سونگون و عدم مدیریت منسجم برای منطقه شناسایی و بهتبع آن‌ها فشارها، وضعیت و اثرات منطقه مشخص و موردبررسی قرار گرفتند. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که در منطقه حفاظت شده ارسباران بیشترین اثرات تهدیدهای منطقه بر ارزشهای اکولوژیکی ازجمله از بین رفتن گیاهان درختچهای و درختی، زیستگاه حیات‌وحش و کاهش تنوع زیستی و ارزشهای فرهنگی شامل قرار گرفتن تحت حمایت سازمان حفاظت محیط‌زیست یونسکو و قرار گرفتن در اختیار برنامه انسان و زیستکره میباشند و از لحاظ آسیبپذیری، تخریب و تغییر کاربری اراضی، جنگلزدایی و دامداری و دامپروری بیشترین آسیب را به منطقه وارد میکنند. در پایان راهبردهای مدیریتی برای مواجهه با عوامل تهدیدکننده ارائه گردید.
Keywords
