نقش اخلاق اجتماعی در فراوانی اعتماد اجتماعی از منظر قرآن کریم با تکیه بر تفسیر المیزان

Abstract

سابقه و هدف: از اجزای مهم سرمایۀ اجتماعی وجود اعتماد بین اعضای جامعه است؛ زیرا موجب کاهش هزینۀ کنش‌ها و تعاملات اجتماعی و افزایش انسجام و همبستگی می­گردد. عوامل مختلفی در فراوانی اعتماد یک جامعه مؤثرند که از مهم‌ترین آنها نهادینه‌شدن فضایل اخلاق اجتماعی در آن جامعه است. هدف از این پژوهش، تحلیل و تبیین نحوۀ اثربخشی اخلاق اجتماعی بر فزونی اعتماد در اجتماع بود. روش کار: در این پژوهش داده‌ها به‌روش کتابخانه­ای از قرآن کریم، کتب مرجع اخلاقی مانند جامع‌السعادات، معراج‌السعاده، محجه‌البیضاء، احیاء علوم‌الدین، تهذیب‌الاخلاق و تطهیرالاعراق و همچنین تفاسیر شاخص قرآن مانند تفسیر قمی، مجمع‌البیان، نمونه و به‌ویژه تفسیر المیزان و همچنین کتب مهم حدیثی جمع‌آوری و سپس با استناد به داده‌ها به توصیف و تحلیل مسئله پرداخته شده است. مؤلفان مقاله تضاد منافعی دربارۀ این پژوهش گزارش نکرده‌اند. یافته‌ها: تجمیع داده‌ها حاکی از این است که تمامی فضایل اخلاق اجتماعی در فزونی اعتماد اجتماعی نقش‌آفرین هستند؛ امّا برخی همچون صداقت، امانت‌داری، عدالت، وفای به عهد و حسن ظن از اهمیت بیشتری برخوردارند. نتیجه‌گیری: حدوث و استمرار اعتماد اجتماعی به‌عنوان جزئی از سرمایۀ اجتماعی جامعه مستلزم سلامت اخلاقی جامعه و تقویت و نهادینه‌نمودن اخلاق اجتماعی در میان اعضای جامعه است.

Keywords

• اخلاق اجتماعی؛ اعتماد؛ فضایل؛ قرآن