Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Feb 2015)
Kamu İç Borcu ve Büyüme İlişkisi: Türkiye Örneği
Abstract
Yurt içinde ihraç olunan devlet iç borçlanma senetleri, hazinenin geçici nakit ihtiyacını karşılamak için yurt içi piyasalardan yaptığı borçlanmalar ve senede bağlı olup olmadığına bakılmaksızın müsteşarlık tarafından üstlenilen her türlü malî yükümlülükler iç borçlanma olarak adlandırılmaktadır. Türkiye’de ilk kez 1933 yılında Fevzi Paşa-Diyarbakır demir yolu inşaatının finansmanı için başvurulan iç borçlanma; 1980’li yıllardan itibaren gerek hız kazanan küreselleşme olgusu gerekse her alanda kendisini hissettiren liberalizasyon eğilimleri kamu açıklarının giderilmesinde iç borçlanmayı önemli bir finansman aracı haline getirmiştir. Popülist yaklaşımların bir sonucu olarak vergilendirme yerine borçlanma yolunun tercih edilmesi zaman içerisinde iç borçların kısır bir döngüye dönüşmesiyle sonuçlanmıştır. 1994, 1999, 2000 ve 2001 krizleri özellikle borçlara ilişkin faiz yükünün önemli boyutlara ulaştığı kriz tecrübeleri olarak hafızalarda yer etmiştir. Bir finansal kriz türü olarak borç krizinin en yoğun hissedildiği dönemler kuşkusuz yaşanan bu kriz süreçlerinde gerçekleşmiştir.İç borçların iktisadi faaliyet düzeyi üzerinde önemli etkileri olduğuna dair çok sayıda teorik ve ampirik çalışma bulunmaktadır. Bu çalışmalar içinde iç borçların özellikle reel kesim üzerindeki etkilerinin irdelenebilmesi için seçilen temel değişken reel GSYH’deki büyüme oranı olmaktadır. Yapılan bu çalışmalarda genellikle kısa vadeli ve borçların finansmanı amacıyla kullanılan iç borçlanmanın arttığı dönemlerde büyüme hızında yavaşlama yaşandığına dair bulgular elde edilmektedir. Bu çalışmada yaşanan Kasım 2000 ve Şubat 2001 krizlerinin ardından güçlü ekonomiye geçiş programı çerçevesinde özellikle istikrarlı bir seyre bürünen Türkiye Ekonomisi için iç borç ve büyüme ilişkisi ortaya konmaya çalışılmıştır. 2001:1-2013:4 dönemi üç aylık verilerinin kullanıldığı analizlerde iç borç düzeyinde meydana gelen % değişme ve büyüme oranına ilişkin veri seti oluşturulmuştur. Analizlerde iç borç ve büyüme arsındaki ilişki değişkenlerin uzun dönemde birlikte hareket edip etmedikleri ve aralarında bir nedensellik ilişkisinin olup olmadığı bağlamında eş bütünleşme testi ve nedensellik testi ile incelenmiştir. Analiz sonuçlarına göre iç borçlar ve büyümenin eş bütünleşik olduğu ve % 5 anlam seviyesinde iç borç ve büyüme arasında 6 gecikme dönemi referans alınarak bir nedensellik olduğu tespit edilmiştir.Anahtar Kelimeler: İç Borçlanma, Büyüme, Nedensellik Analizi, Eşbütünleşme testi
