بررسی عوامل مؤثر بر ارزش اقتصادی خدمات اکوسیستمی جنگل‌های هیرکانی (مطالعه موردی: ارزش کنترل سیلاب)

Abstract

پرداخت برای خدمات اکوسیستم (PES) جنگل از ابزارهای اقتصادی مدیریت و حفاظت از جنگل جهت بهبود کارکردها و خدمات اکوسیستمی آن به­شمار می­رود. هدف از این مطالعه بررسی ترجیحات ساکنین خسارت­دیده سیل­های اخیر استان مازندران در قالب طرح پرداخت برای خدمات اکوسیستم (PES) و شناسایی عوامل مؤثر بر پذیرش طرحPES جهت کاهش خسارات ناشی از سیل توسط حفاظت اکوسیستم جنگلی هیرکانی است. به­منظور نیل به این هدف، از روش آزمون انتخاب و مدل اقتصادسنجی لاجیت چندجمله­ای استفاده گردید. ویژگی­های مورد بررسی در این روش شامل مدیریت جنگل، عملیات آبخیزداری، مدیریت کاربری اراضی (جلوگیری از تغییر کاربری اراضی جنگلی)، روش پرداخت، طول­مدت قرارداد و مقدار پرداخت (قیمت) بوده است. نمونه آماری این پژوهش شامل ساکنین خسارت­دیده سیل­های اخیر (سال­های 1397 تا اواخر 1399) در سه بخش مرکز، شرق و غرب استان مازندران است. داده­های پژوهش به­صورت پیمایش میدانی، نمونه­گیری تصادفی و با تکمیل 110 پرسشنامه آزمون انتخاب در تابستان 1399 جمع­آوری شد. متغیرهای اجتماعی- اقتصادی در این تحقیق شامل هفت متغیر سن، جنسیت، شغل، تحصیلات، میزان آگاهی از PES، مخارج و درآمد خسارت­دیدگان است. بر اساس نتایج این پژوهش، بیشترین میزان تمایل به پرداخت هر خانوار خسارت­دیده برای حفظ اکوسیستم جنگلی هیرکانی جهت کاهش سیلاب برای ویژگی­های روش پرداخت و طول­مدت قرارداد به­ترتیب برابر با 150150 و 68190 ریال در ماه بوده است. نتایج این مطالعه نشان داد خسارت­دیدگان، پرداخت نقدی طولانی­مدت را جهت حفظ اکوسیستم جنگل برای کاهش سیلاب ترجیح می­دهند. همچنین، نتایج بررسی اثر متغیرهای مختلف اجتماعی- اقتصادی بر تمایل به پرداخت خسارت­دیدگان نشان داد که متغیرهای سن، جنسیت، تحصیلات، مخارج، درآمد و میزان آگاهی از PES اثر مثبت مستقیم بر تمایل به پرداخت افراد دارند. لذا، پیشنهاد می­گردد در اجرای طرح PES در استان­های شمالی، متغیرهای مذکور در برنامه­های حفاظت جنگل جهت مشارکت مردم در این‌گونه پروژه‌ها لحاظ گردد.

Keywords

• آزمون انتخاب
• پرداخت برای خدمات اکوسیستم
• جنگل هیرکانی
• سیلاب
• لاجیت چندجمله‌ای