Księgowość w Mezopotamii w trzecim i drugim tysiącleciu przed Chrystusem

Abstract

Najnowsze, XX-wieczne, badania nad historią rozwoju księgowości wskazują na to, że powstała ona wraz z rozwojem cywilizacji sumeryjskiej w III tysiącleciu przed Chr. Potrzeby kontroli powierzonego hodowcom, rolnikom, kupcom czy rzemieślnikom majątku świątynnego, pałacowego przyczyniły się do powstania, jak na owe czasy rozwiniętego, sposobu dokumentowania tych zdarzeń. Celem tego artykułu jest wskazanie przyczyn powstania księgowości w Mezopotamii, jej form w postaci zapisów na tabliczkach glinianych oraz przykładów rozliczeń powierzonego majątku, mających cechy rozliczeń księgowych – bilansujących zobowiązania i wierzytelności. W rozliczeniach tych dominuje personalistyczne podejście – winien jest ten, któremu majątek powierzono. W przywoływanych przykładach rozliczeń z hodowcami bydła, kupcami, rzemieślnikami, w przypadku księgowości fabrycznej czy „budżetowej” przy redystrybucji podatku bala stosowano już wówczas metodę bilansową. Przy pisaniu tego artykułu korzystałem z publikacji powstałych przy okazji cyklicznych konferencji naukowych (Oxford University, 1998; Columbia University, 1998, British Museum, 2000) na temat ekonomii antycznego Bliskiego Wschodu oraz z prac Marka Stępnia z Uniwersytetu Warszawskiego dotyczących aspektów podatkowych w czasach sumeryjskich.

Keywords

• Mezopotamia
• księgowość
• tabliczki gliniane
• teksty klinowe
• bilansowanie
• podatek bala