Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi (Jul 2023)
HACI BEKTAŞ VELİ KÜLLİYESİ’NİN DÜNYA MİRAS ALANI VE TAMPON BÖLGESİ TANIMINA YÖNELİK DEĞERLENDİRMELER
Abstract
Kültürel miras tanımında somut olmayan kültürel mirasların önemi son yıllarda artış göstermiştir. Mirasın fiziksel özelliklerine ek olarak tarih içerisinde gelişen olayların, gelenek ve göreneklerin, üretilen eserlerin ve geleneksel birikimlerin mekâna yaptığı katkıya atıfta bulunan bu tür miras tanımları arasında somut olmayan kültürel miras ile en güçlü bağları taşıyan alanlar, kuşkusuz kutsiyet atfedilen mekânlardır. Özellikle geniş kitlelere yayılan inançların ve öğretilerin üretildiği, inanç ve öğreti önderleri ile güçlü olarak ilişkilendirilen alanlar, somut olmayan kültürel mirastan ayrı düşünülerek değerlendirilemez. Çalışmada, Türkiye UNESCO Geçici Listesi’ne 2012 yılında Bektaşîlik inancı ile olan güçlü bağlarına ve inancın ortaya çıkmasında oynadığı role vurgu yapılarak yazdırılan Hacı Bektaş Veli Külliyesi kültürel mirası ele alınmıştır. Bu bağlamda, UNESCO Dünya Miras Listesi’nde kayıtlı, bir önderin öncülüğünde beliren inanç ya da öğretilerin doğduğu ortamı ifade eden miraslar araştırılmış, dünya miras alanı ve tampon bölgesi tanımları incelenmiştir. Araştırılan miraslar, külliye ile karşılaştırılmıştır. UNESCO Dünya Miras Listesi’nde yer alan bu tür mirasların tanımında, birçok yapıyı içeren geniş ya da çok sayıda dünya miras alanı ve/veya tampon bölge seçildiği, Hacı Bektaş Veli Külliyesi’nin bu bağlamda tek başına çok küçük ve sınırlı bir dünya miras alanı tanımına yol açabileceği sonucuna varılmıştır. Ancak külliyenin yakın çevresinde, Bektaşîlik inancının oluşumuna katkıda bulunan önemli boyuttaki kültürel miras birikiminin, UNESCO Dünya Miras Listesi’ndeki benzer örneklerle daha uyumlu bir alan tanımı potansiyeli oluşturduğu gözlenmiştir.
