Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej (Jan 2024)
Значення та функції текстових екземпліфікацій у діалектному словникові
Abstract
The Meaning and Functions of Textual Exemplifications in a Dialect Dictionary The article presents the expediency of using different types and methods of interpreting words and emphasises the importance of exemplifications in dialect lexicography. The practice of publishing thematic dictionaries has shown that in the case of dialect dictionaries of the differential type there is a need to use extensive text, that is, exemplification, which is linguistically interpreted as clarification of the meaning of a word by way of examples. In dialect dictionaries, exemplification is of particular importance as it complements and expands the set of ways of conveying the meaning of a word already known in lexicography, such as interpretation through the description of an object or its part; interpretation through concepts; interpretation through the selection of a literary counterpart (translation from another language); interpretation through the selection of synonyms or antonyms, etc. The interpretation of the lexeme through the text is superimposed on one of the ways of explaining the meaning used in the dictionary article. Exemplification is considered to be a cultural phenomenon that has its own unique semantics, created by accumulating ritual terms, phraseological units, verbs with magical meaning, names of household items. In ritual texts, these are also nominations that specify the plan of the text in terms of realia, action, agentivity, time and space. The semantic centre of such texts are the names of rituals and their attributes, the names of magical actions, etc. Znaczenie i funkcje przykładów tekstowych w słowniku gwarowym Artykuł omawia celowość stosowania różnych rodzajów i metod interpretacji wyrazów oraz podkreśla znaczenie egzemplifikacji w leksykografii gwarowej. Praktyka wydawania słowników tematycznych pokazuje, że w słownikach gwarowych typu dyferencyjnego zachodzi potrzeba posługiwania się obszernym tekstem, czyli egzemplifikacją, co w językoznawstwie interpretowane jest jako wyjaśnianie znaczenia wyrazu za pomocą przykładów. W słownikach gwarowych egzemplifikacja nabiera szczególnego znaczenia, gdyż uzupełnia i poszerza znany już w leksykografii zestaw sposobów oddawania znaczenia wyrazu takich jak: interpretacja poprzez opis przedmiotu lub jego części; interpretacja poprzez pojęcia; interpretacja poprzez wybór odpowiednika literackiego (przekład z innego języka); interpretacja poprzez wybór synonimów lub antonimów itp. Na jeden ze sposobów wyjaśniania znaczenia zastosowany w artykule słownikowym nakłada się interpretacja leksemu poprzez tekst. Egzemplifikacja jest uważana za zjawisko kulturowe, które ma swoją własną, unikalną semantykę tworzoną przez nagromadzenie terminów rytualnych, frazeologizmów, czasowników o znaczeniu magicznym, nazw przedmiotów użytku domowego. W tekstach obrzędowych są to również nominacje określające plan tekstu pod względem realemów, akcji, agentywności, czasu i przestrzeni. Centrum semantyczne takich tekstów stanowią nazwy obrzędów i ich atrybutów, nazwy czynności magicznych itp.
Keywords
