بررسی و مطالعه سنگ‌قبرهای ارمنی سنگ سفید الیگودرز

Abstract

سنگ ‌قبرها به‌دلیل ارتباط خاصی که با انسان دارند، بستر مناسبی برای نمایش افکار و عقاید عجین‌شده، از سوی مردمان مناطق مختلف را به تصویر می‌‌کشند. وجود طرح‌‌های خاص بر روی سنگ ‌قبرها که گاه تکرار شده و گاه منحصربه‌‌فرد حکاکی شده‌‌اند، نشان از اهمیت این موضوع (نمادشناسی تصاویر حک‌شده) و نگاه اقوام گذشته پیرامون مرگ را مشخص می‌‌کند. یکی از مظاهر هم‌زیستی تاریخی اکثریت مسلمان شهر الیگودرز با اقلیت ارامنه در این شهر، گورستان‌‌هایی است که پیروان اقلیت مذکور، طی سده‌‌های مختلف، جهت خاک‌سپاری و تکریم درگذشتگان خود در این شهر ایجاد کرده‌‌اند. یکی از این گورستان‌‌ها، گورستان روستای سنگ‌‌سفید است که از لحاظ نقش‌‌مایه و محتوایی، دربرگیرندۀ پیام‌‌هایی از اندیشه و هنر ارامنه است. بدین‌‌منظور در پژوهش پیش‌‌ رو کوشیده شد با انجام تحقیقات میدانی و کتابخانه‌‌ای (به‌ویژه منابع دست اول مقالات و کتاب‌‌های ارمنی)، گورهای ارمنی سنگ‌سفید الیگودرز بررسی و ضمن مطالعه و معرفی آنها، ارتباط این نقش‌‌ها با باورها و اندیشۀ مردمان ارمنی‌‌نشین سنگ‌سفید در 100 سال گذشته مطالعه شود. سؤال پژوهش بدین صورت است که نقوش سنگ ‌قبرهای ارمنی سنگ‌سفید الیگودرز از لحاظ مضمون و نمادشناسی شامل چه مفاهیمی است. وجود کتیبه، نقوش انسانی (زن و مرد)، فرشتۀ بالدار (لچک و زوج و قرینه)، ابزاری (قیچی، زنجیر و صلیب و عصا)، نقوش گیاهی (گل نیلوفر و گلدان)، اجرام (خورشید)، نمادین (خاچکار)، نقوش حیوانی (عقاب) و از همه مهم‌‌تر وجود قاب‌‌بندی‌‌های مازه‌‌دار و محرابی‌شکل که به‌منظور سامان‌‌دهی و نظم‌بخشیدن به کتیبه‌‌ها و نقوش، دارای معانی نمادین خاصی است، تنها به‌قصد تزیین ایجاد نشده‌‌ است. نتایج حاصل از این نوشتار بیانگر آن است که سنگ ‌قبرهای الیگودرز جزئی از اجزای شکل‌‌دهندۀ فرهنگ و عقاید مردم و اجتماع مردمان ارمنی‌‌نشین سنگ‌سفید است.

Keywords

• سنگ قبر
• نقش‌مایه
• سنگ سفید الیگودرز
• ارمنی