سیاست علم و فناوری (Apr 2023)
فهم دوگانه آزادی-پاسخگویی در حکمرانی پژوهش
Abstract
هدایت پژوهش و تغییر محتوای آن به‌وسیله کنشگران داخل و خارج از جامعه علمی، پدیده‌ای است که مورد توجه بسیاری از پژوهشگران حوزه حکمرانی پژوهش قرار گرفته است. هدف پژوهش حاضر توصیف بخشی از این پژوهش‌ها برای فهم چگونگی حکمرانی پژوهش است. این توصیف در رفت‌وبرگشت با چارچوبی مبنایی‌تر یعنی دوگانه آزادی-پاسخگویی شکل گرفته است. بدین ترتیب با اتخاذ رویکرد مرور روایتی، پس از بیان استدلالی در خصوص امکان حکمرانی پژوهش، عمده مباحث حول چگونگی چینش نظام روابط اقتدار در عرصه پژوهش با نگاه به دوگانه مذکور طرح شده است. این دوگانه که در یک‌سوی آن استقلال و آزادی علمی (ضرورت خود-تخصیصی وظایف پژوهشی توسط خود پژوهشگر) قرار گرفته و سوی دیگر آن پاسخگویی و مسئولیت‌پذیری پژوهش (انطباق با انتظارات بیرونی از پژوهش) است، به‌صورت تاریخی تحلیل شده و روند تبدیل شدن این رابطه متناقض‌نما به یک رابطه تعاملی و مکمل همدیگر تشریح شده است. درنهایت هفت خط پژوهشی از تجلی آن در شکل‌گیری سازوکارهای حکمرانی پژوهش احصاء شده که ویژگی مشترک همه آن‌ها نوعی از اعمال نفوذ در امر پژوهش در عین حفظ ضرورت کارکردی آن (استقلال پژوهش) است.
Keywords
