Jilvah-i hunar (Jun 2023)
مطالعه گفتمان دینی قالیهای تصویری دوره قاجار موزه فرش ایران
Abstract
قالی ایرانی نمودی از هویت ایرانی- اسلامی بوده که در شکلگیری گفتمان فرهنگ و هنر دینی موثر واقع شده است. گفتمان قالیهای تصویری دینی دوره قاجار برگرفته از شرایط اجتماعی، دینی این دوران است. این قالیها روایتی تصویری از مفاهیم دینی بودهاند که به زبان تصویر با هدف تعلیم و انتقال مفاهیم و آموزههای دینی در میان عموم مردم رواج یافتهاند. هدف از این پژوهش، مطالعه نمونههای موجود از قالیهای تصویری با موضوعات دینی موزه فرش ایران در جهت شناخت گفتمانهای دینی رایج در قالی ایرانی است. در این راستا قالیهای تصویری دینی موجود در موزه فرش ایران مورد مطالعه قرارگرفته‌اند. این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش بوده که عناصر و مولفه‌های تصویری موجود و تاثیرگذار بر قالیهای تصویری دینی به‌عنوان گفتمان دینی دوران قاجاری کدام موارد هستند؟ نتایج پژوهش حاکی از آن است که، این قالیها زبان گویا و روایتی تصویری در جهت بیان گفتمان و اندیشههای عرفانی، دینی و هنری مردمان این دوران میباشند. مولفههایی چون اهمیت مضامین و داستانهای قرآنی، تصویری بودن و روایت تصویری، بیان مضامین و مفاهیم دینی به زبان تصویر (ویژگی هنرهای دوران قاجاریه)، تاثیرپذیری از سایر هنرهای این دوران چون نقاشی قهوهخانهای، کاربرد متنوع مضامین دینی، کاربرد همزمان عناصر زیباییشناختی سنتی، نقشمایههای سنتی و تصویری در ساختار این قالیها دیده میشود. از آن‌جا که بر جنبه تعلیمی بودن قالیهای تصویری قاجاری تاکید شده، این قالیها همانند داستانی روایی، تصویری از اعتقادات و سلایق مردمان دوران قاجاریه ارائه مینمایند. استفاده از ساختار سنتی چون محرابی و عناصر نمادین، به همراه تصویر و کاربرد ویژه پیکرههای انسانی (با عنوان شمایلها) جهت تصویرسازی روایتها و داستانهای قرآنی و دینی حایز اهمیت است.
Keywords
