پاسخ خصوصیات کمی و کیفی گیاه دارویی اسفرزه (.Plantago ovata Forssk) به محلول‌پاشی برگی اسید سالیسیلیک و اسپرمین تحت شرایط تنش خشکی

Abstract

به‌منظور بررسی اثر تنش خشکی بر خصوصیات کمی و کیفی گیاه دارویی اسفرزه مطالعه‌ای به‌صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 18 تیمار و سه تکرار در زمستان 1394 در مزرعه پژوهشی دانشگاه گنبدکاووس اجرا شد. در این آزمایش تیمارهای آبیاری (شاهد (بدون تنش)، قطع آبیاری در مرحله گل‌دهی و قطع آبیاری در مرحله پر شدن دانه) به‌عنوان فاکتور اصلی و اسید سالیسیلیک (صفر، 0.4 و 0.8 میلی‌مولار) و اسپرمین (صفر و 0.02 میلی‌مولار) به‌عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شدند. صفات مورد بررسی شامل؛ طول سنبله، تعداد دانه در بوته، وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه، شاخص برداشت، درصد موسیلاژ، عملکرد موسیلاژ، فاکتور تورم بذر، میزان تورم در هر گرم موسیلاژ و درصد پوسته بودند. نتایج تجزیه واریانس داده‌ها نشان داد که در اکثر صفات به‌جز تعداد پنجه در بوته، تعداد دانه در بوته و فاکتور تورم بذر بین اثرات تلفیقی قطع آبیاری، اسید سالیسیلیک و اسپرمین در سطح احتمال یک و پنج درصد اختلاف معنی‌داری وجود داشت. براساس نتایج حاصل بیش‌ترین میزان عملکرد دانه (8/540 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد بیولوژیک (2795 کیلوگرم در هکتار) از تیمار محلول‌پاشی اسید سالیسیلیک با غلظت 0.8 میلی‌مولار در شرایط قطع آبیاری در مرحله پر شدن دانه به‌دست آمد. بیش‌ترین درصد موسیلاژ دانه معادل 19.7 و میزان تورم برای هر گرم موسیلاژ (105.7 میلی‌لیتر) به تیمار محلول‌پاشی برگی اسید سالیسیلیک با غلظت 0.4 میلی‌مولار و اسپرمین با غلظت 0.02 میلی‌مولار به‌ترتیب تحت شرایط آبیاری کامل و قطع آبیاری در مرحله پر شدن دانه اختصاص داشت. با توجه به یافته‌های آزمایش استنباط می‌شود که محلول‌پاشی برگی گیاه دارویی اسفرزه با اسید سالیسیلیک و اسپرمین به غلظت‌های مناسب بتواند گامی مؤثر در جهت کاهش اثرات سوء ناشی از تنش کم‌آبی باشد.

Keywords

• اسفرزه
• ترکیبات پلی‌آمینی
• تنش کم‌آبی
• تورم بذر
• موسیلاژ