Muzyka (Nov 2022)
Uwagi o melodii, formie i dziejach staropolskiej pieśni „O przenasławniejsza Panno”
Abstract
Średniowieczna pieśń maryjna O przenasławniejsza została po raz pierwszy wydana przez W.A. Maciejowskiego. Fragment jej nieco innej wersji, zachowany w tekach B. Erzepkiego, ogłosił W. Wydra, a trzeci, nie wydany dotąd przekaz, pochodzi z kancjonału staniąteckiego z 1586 r.. Mimo nieregularnej budowy pieśń była wykonywana w XVI-wiecznych kościołach polskich o czym świadczy m.in. akt fundacyjny propozytury w Mielcu z 1526 r., a także zapis dwóch opracowań organowych w Tabulaturze Jana z Lublina. Rewokalizacje tych opracowań, w którego tenorze cytowana jest melodia pieśni, zaproponowane przez H. Feichta i J. Węcowskiego, budzą poważne wątpliwości, m.in. ze względu na niejasne wskazówki kopisty tabulatury, co do przebiegu formy utworu. Pomocą w rekonstrukcji kompozycji są zapisy pieśni O przenasławniejsze Słowo Boże, opublikowanej we wszystkich edycjach kancjonału Jana Seklucjana (1547, 1550, 1559). Wydawca kancjonałów, Piotr Poźniak, nie odnalazł konkordancji dla tej pieśni w innych źródłach polskich, czeskich i niemieckich, jednak jej melodia z pewnością została zapożyczona z maryjnej pieśni O przenasławniejsza. Kontrafaktura protestancka, zachowująca incypit katolickiego utworu miała zapewne podtekst polemiczny, przeciwstawiając kultowi maryjnemu oddanie dla Słowa Bożego. Przekaz z kancjonałów Seklucjana pozwala ustalić oryginalną wersyfikację pieśni maryjnej (składa się ona z sześciu, a nie siedmiu wersów, jak w edycji Maciejowskiego), a także zweryfikować mylące, jak się zdaje, wskazówki wykonawcze tabulatury. Ewentualnego wzorca dla O przenasławniejsza nie udało się odnaleźć, jednak jest możliwe, że jej twórca inspirował się melodią pieśni Depromemus laudes, której pierwszy zapis pochodzi z kancjonału Franusa (1505). Na końcu artykułu przedstawiono rekonstrukcję pieśni maryjnej w oparciu o przekazy Seklucjana i Tabulatury Jana z Lublina, a także transliterację i transkrypcję przekazu staniąteckiego.
Keywords
