Danisname Beşeri ve Sosyal Bilimler Dergisi (Mar 2024)
Evliya Çelebi’ye Göre 17. Yüzyılda Kayseri’nin Mekânsal Bağlamda Değerlendirilmesi
Abstract
Osmanlı döneminin meşhur seyyahı Evliya Çelebi, ömrünün yarım asrı aşan süresini seyahat ederek geçirmiştir. Bu seyahatler esnasında gözlem, izlenim ve müşahedelerinden elde ettiği bilgileri on cilt halinde Seyahatnâme adıyla yayınlamıştır. Bu eser, devletin resmi kayıt ve kaynaklarında bulunmayan 17. yüzyıl geniş Osmanlı coğrafyasının sosyal, kültürel ve ekonomik alanlarıyla ilgili bilgiler vermektedir. Diğer bir ifade ile eser, Anadolu, Balkanlar, Kafkaslar ve Arap Yarımadasının tarihî ve mimarîsinin yanında toplum yapısı, ticarî ilişkileri, kültür seviyesi, siyasî yapısı gezdiği mekânın şehircilik açısından önemi ile genel özellikleri hakkında değerli bir kaynaktır. Evliya Çelebi, gezdiği ve gördüğü şehirler hakkında detaylı bilgi vermenin yanı sıra devlet erkânı ile olan yakın ilişkileri sebebiyle dönemin padişahının, vezirlerinin, paşalarının gerek özel hayatları ve gerek dâhil oldukları siyasi meseleler hakkında başka kaynaklarda bulunmayan bilgiler aktarmaktadır. Seyyahın Anadolu coğrafyasında gittiği şehirlerden birisi de Kayseri’dir. Şehir Evliya Çelebi’nin gezdiği ve şehircilik açısından dikkat çeken bilgiler verdiği önemli yerler arasında göze çarpmaktadır. Kayseri tarih boyunca ticari, kültürel ve eğitim kurumlarının zenginliği ile Anadolu’nun en önemli merkezlerinden biri olmuştur. Bu çalışmamızda büyük önem arz eden şehrin 17. yüzyıldaki durumunu Evliya Çelebi’nin gözüyle mekân açısından ele alacağız ve Seyahatnâme’de şehrin tarihi, mimarisi, mahalleleri, coğrafyası, ibadethaneleri, eğitim kurumları ve ticari yapıları gibi alanlarda verdiği bilgileri tahlil ederek değerlendirmeye çalışacağız.
