شیوه‌های کارآمد نظارت اجتماعی در نهج‌البلاغه

Abstract

اهمیت نظارت اجتماعی به منظور جلو‌گیری از انحراف افراد و گروه‌ها در جامعه اسلامی است و با توجه به توصیه‌های موجود در متون دینی و تنوع طرق آن، اعم از نظارت الهی، فردی، سازمانی و همگانی روشن می‌گردد. نظارت همگانی که برخاسته از مسئولیت آحاد جامعه در قبال یکدیگر می‌باشد، در قالب دو فریضه «امر به معروف و نهی از منکر» تبلور یافته است. به‌رغم اهمیت بحث و تلاش فراوان در این زمینه، به نظر می‌رسد منحصر بودن امر و نهی به روش سنتی تأثیر لازم به خصوص در میان نسل جوان را ندارد؛ از این‌رو پژوهش حاضر به دنبال یافتن شیوه‌هایی بدیع و کارآمد، با توجه به آموزه‌های نهج‌البلاغه است. با واکاوی در نهج‌البلاغه درمی‌یابیم افزون‌بر امر و نهی مستقیم به‌عنوان یکی از شیوه‌های نظارت اجتماعی، امامg به شکل غیرمستقیم، افراد را به خوبی‌ها دعوت و از بدی‌ها منع می‌کند. روش غیرمستقیم براساس زمان، مکان، و مخاطب، به گونه‌های مختلف ترغیب، توبیخ، دعا، نفرین، ابراز شگفتی، بیان پرسش، موعظه و... توسط امام علیg مورد استفاده قرار گرفته است. این پژوهش به روش توصیفی−تحلیلی و بر مبنای تجزیه و تحلیل اطلاعات، شیوه‌های مختلف نظارت اجتماعی را در نهج‌البلاغه مورد بررسی قرار داده است.

Keywords

• : نهج‌البلاغه
• امر به معروف
• نهی از منکر
• امر و نهی غیرمستقیم
• نظارت اجتماعی