Zur Wiederentdeckung einer handschriftlichen Chronik des Gymnasiums zu Thorn von Julius Emil Wernicke

Abstract

Odnalezienie rękopiśmiennej kroniki toruńskiego Gimnazjum autorstwa Juliusa Emila WernickegoW artykule przedstawiono zachowaną w postaci pokaźnego rękopisu kronikę toruńskiego Gimnazjum. Autorem tego, znajdującego się obecnie w zbiorach berlińskiej Bibliothek für Bildungsgeschichtliche Forschung (BBF), dzieła jest Julius Emil Wernicke (1802-po 1858), który od 1824 roku do swojej przedwczesnej emerytury w roku 1846 pracował w Gimnazjum na stanowisku nauczyciela. Wykładał tu grekę i łacinę, przez pewien czas także religię, a od roku szkolnego 1838/1839 dodatkowo również historię i geografię. W 1839 roku J.E. Wernicke awansował na stanowisko przewodniczącego kolegium nauczycielskiego, a rok później nadano mu tytuł profesorski. Prace nad kroniką szkolną prowadził głównie w latach 1840 – 1847. Jeszcze za swojego życia autor przekazał rękopis toruńskiej Bibliotece Radzieckiej, gdzie – jak udało się wykazać źródłowo – przechowywano go przynajmniej do roku 1868. Nie wiadomo, kiedy dokładnie kronika znalazła się w posiadaniu Georga Kallinowskiego, który koło 1890 roku był uczniem toruńskiego Gimnazjum. Na początku 1939 roku, już po jego śmierci, żona przekazała rękopis Bibliotece Państwowej w Berlinie, skąd później trafi ł do BBF. Najobszerniejszą część kroniki jej autor poświęcił chronologicznemu omówieniu ważnych dla Gimnazjum wydarzeń, oczywiście począwszy od momentu założenia tej uczelni. Nieduże fragmenty poświęcone zostały innym toruńskim szkołom: św. Jana, św. Jakuba, szkole nowomiejskiej, a także Kolegium Jezuickiemu. Dużą część pracy stanowi rozdział dotyczący organizacji i życia gimnazjum (s. 66 – 436), w którym przedstawieni zostali poszczególni rektorzy i nauczyciele (mowa jest tu o ich wykształceniu, sytuacji rodzinnej i publikacjach). Opracowując kronikę toruńskiego Gimnazjum J.E. Wernicke korzystał z bogatych zbiorów archiwalnych, o czym świadczą zarówno sporządzone przez niego kopie dokumentów, jak i załączone oryginalne fragmenty dokumentacji. Jedynie w XIX wieku odnotowano pojedyncze przypadki korzystania z kroniki, poza tym stanowi ona niemalże całkowicie nieznany materiał źródłowy. Można więc mówić o ponownym odkryciu tego niezwykłego dokumentu, interesującego w równym stopniu dla polskich i niemieckich historyków.Tłumaczenie/Übersetzt von Barbara Sapała