نفرین در زبان عامیانه بر اساس روش تحلیل محتوا

Abstract

بخش قابل توجهی از فرهنگ و روحیات گویشوران در جامعة زبانی را می‌توان در زبان آن‌ها یافت؛ از این ‌روی، نفرین‌ها به عنوان یک بخش‌ از زبان و فرهنگ، قابلِ بررسی است. پژوهش حاضر، به روش توصیفی-تحلیلی و با هدف طبقه‌بندی مضمونیِ نفرین‌های فارسی به شیوۀ تحلیل محتوا در چارچوب نظری رابطۀ متقابل زبان و فرهنگ (زباهنگ) انجام ‌شد. نخست، با بررسی تمام گونه‌ها و نمونه‌های نفرین‌های ثبت‌شده در فرهنگ‌های معتبر زبان عامیانه، دویست و بیست و پنج نفرین گرد‌آوری شد. پس از گرد­آوری داده­ها و انتخاب هر نفرین به عنوان واحد تحلیل، با استفاده از شیوۀ کد­گذاری محوری مضامین اولیه بر اساس محتوا استخراج و در مرحلۀ دوم کدگذاری مضامین اصلی نفرین‌ها مشخص شد. یافته‌های پژوهش نشان داد که دویست و بیست و پنج نوع نفرین ثبت شده در منبع‌های دیگر را می‌توان بر مبنای طبقه‌بندی محتوایی نفرین‌های فارسی، در ده مضمون اصلی مرگ، درد و بیماری، ‌خیرندیدن و بدبختی، عضو و نقص فیزیکی، رزق و روزی، مصیبت، حساب و کتاب، شرافت خانوادگی، بی‌سعادتی و پس از مرگ دسته‌بندی‌کرد. این ده مضمون و فراوانی‌های مربوط به آن‌ها انعکاسی از درجۀ تأثیر ارتباط متقابل فرهنگ و زبان در استفاده از نفرین‌هاست. یافته‌ها نشان‌ داد که فراوان­ترین مضمون در نفرین­های زبان فارسی از آنِ طبقۀ مرگ است (فراوانی= 94 نوع، معادل 77. 41 درصد). نفرین‌های دارای کمترین فراوانی دربردارندۀ مضمون بی‌سعادتی و مضمون زندگی پس از مرگ هستند که هر یک فقط 33. 1 درصد داده‌ها را تشکیل ‌می­دهند. اگرچه این یافته‌ها نمایانگر فراوانی بالای نفرین‌های مربوط به مرگ در زبان فارسی هیتند، پژوهش‌های بیشتری برای درک بهتر آن‌ها در پیکره‌های نوشتاری و گفتاری فارسی پیشنهاد می­شود.

Keywords

• زبان فارسی
• فرهنگ عامیانه
• زباهنگ
• نفرین
• تحلیل محتوا