تحلیل نماد پرنده در سکه های دوره ایلخانی از منظر گفتمان مذهب بر اساس الگوی اروین پانوفسکی

Abstract

سکه­هایی که از ایران در دورۀ اسلامی بر جای مانده­اند، منقوش به نمادهایی هستند که حامل پیام­هایی است. یکی از این نقوش، نماد پرنده است. دوره حکومت ایلخان مغول (654-736ه.ق) یکی از ادواری است که نقش پرنده بر سکه­های ایرانی افزایش یافته است. از موضوعات نیازمند بررسی بیشتر در شناسایی فلسفه وجودی نقشمایه متعدد پرندگان بر‌ سکه­های ایلخانی، مطالعه بنیادهای مذهبی، سیاسی و فرهنگی ایلخانیان در دوره­های مختلف حکومتشان و تأثیر آن به صورت مستقیم بر روی سکه­ها‌ست. پژوهش حاضر با رویکردی متفاوت از شیوه­های مرسوم سکه­شناسی، تعاملات و رقابت­های بین ادیان مختلف رایج در دوران ایلخانی را در قالب نقشمایه­های متعدد پرندگان بررسی کرده و مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است. این پژوهش به لحاظ هدف «بنیادی-نظری» و به لحاظ روش از نوع «تحلیل محتوا» و براساس آراء «اروین پانوفسکی» به خوانشی آیکونوگرافیک از نقوش پرندگان سکه­های ایلخانی می­پردازد. شیوه جمع­آوری اطاعات به­صورت کتابخانه­ای است. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که در دوران حاکمیت یاسا نقشمایه­های پرندگان روی سکه­ها همراه با شهادتین ضرب گردیده و در دوران اسلامی، گرایش­های مذهبی به­صورت قوی­تری در قالب شعائر اسلامی، آیات و اسامی خلفای راشدین در کنار نقوش پرندگان منعکس شده است که همۀ این­ها را می­توان ناشی از تسامح دینی مغولان، مصلحت‌اندیشی آنان‌ یا سردرگمی و بی­سیاستی آن­ها در عرصه مذهب دانست.اهداف پژوهش تحلیل نماد پرنده از منظر آیکونوگرافیک بر اساس الگوی اروین پانوفسکی.بررسی تأثیر مذاهب مختلف دوران ایلخانی بر ‌نقشمایه­های پرندگان ضرب‌شده‌ روی سکه­ها.سؤالات پژوهش‌وجود نماد پرنده بر سکه­های دورۀ ایلخانی تحت تأثیر چه عواملی بود؟تحولات مذهبی ‌ چه تأثیری بر تغییرات نقش­مایه پرنده بر سکه­های دورۀ ایلخانی داشت؟

Keywords

• سکه‌های دورۀ ایلخانی
• نماد پرنده
• گفتمان مذهب
• پانوفسکی
• ایلخانی