تدوین بستۀ آموزشی هوش معنوی با رویکرد اسلامی در مواجهه با بیماری‌های فراگیر مانند کووید 19

Abstract

سابقه و هدف: کرونا تغییرات مهمی در زندگی افراد ایجاد کرده و آسیب‌پذیری آنان را نسبت به افسردگی و اضطراب افزایش داده است. هوش معنوی مهارت به‌کارگیری منابع معنوی در جهت سازگاری با شرایط است و آسیب‌پذیری افراد را کاهش می‌دهد. هدف پژوهش حاضر تدوین بستۀ آموزشی هوش معنوی با ‌توجه به آموزه‌های اسلامی و روان‌شناسی در مواجهه با بیماری‌های فراگیر بود. روش کار: روش این پژوهش تحلیل محتوا و متن‌محور است. بدین منظور مطالب مرتبط با هوش معنوی شامل سازه، مؤلفه‌ها، مقیاس‌ها و بسته‌های آموزشی در روان‌شناسی کلاسیک و روان‌شناسی اسلامی و همچنین آیات، روایات و آموزه‌های اخلاق اسلامی مرتبط جمع‌آوری، تحلیل محتوا و کدگذاری باز و محوری و انتزاعی شد. بر ‌این اساس سازۀ هوش معنوی و سپس بستۀ هوش معنوی با رویکرد اسلامی برای مواجهه با بیماری‌های فراگیر طراحی شد. مؤلف مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده است. یافته‌ها: بر اساس یافته‌ها، سازۀ هوش معنوی شامل سه مؤلفۀ احساس نزدیکی به خدا، تاب‌آوری معنوی و هدفمندی معنوی بود. بستۀ هوش معنوی با رویکرد اسلامی برای مواجهه با بیماری‌های فراگیر شامل 9 جلسۀ 90 دقیقه‌ای است که عبارت است از: 1) ایجاد رابطۀ درمانی و ارائۀ اهداف و منطق برنامه، 2) آشنایی با هوش معنوی و نقش آن در مواجهه با مشکلات، 3) تبیین هدفمندی معنوی و آثار آن، 4) آموزش مهارت هدف‌گذاری در جهت هدف اصلی زندگی، 5) تبیین آثار احساس نزدیکی به خدا و چگونگی تقویت آن، 6) مهارت‌های انگیزش معنوی، 7) تبیین تاب‌آوری معنوی و چگونگی تقویت آن، 8) مهارت مقابله با موانع و مهارت انعطاف‌پذیری و 9) توکّل به خدا و جمع‌بندی. نتیجه‌گیری: برنامۀ هوش معنوی با رویکرد اسلامی دارای ابعاد مثبت معنوی و روان‌شناختی است و به‌ نظر می‌رسد نقش مؤثری در افزایش بهزیستی روانی و رشد معنوی داشته باشد.

Keywords

• احساس نزدیکی به خدا؛ تاب‌آوری معنوی؛ توجه به هدف و معنای زندگی؛ کرونا؛ هوش معنوی با رویکرد اسلامی؛ هدفمندی معنوی