ویژگیهای روانسنجی نسخۀ فارسی پرسشنامۀ بنیادهای اخلاقی در سه نمونۀ ایرانی

Abstract

مقدمه: قضاوت اخلاقی از موضوعات مورد مطالعه در شناخت اجتماعی محسوب می­شود.نظریۀ بنیادهای اخلاقی نظریه­ ای اخیر در روان­شناسی اخلاق است که رویکردی میان­ فرهنگی و شهودگرایانه به باورهای اخلاقی مردم جهان دارد. مطالعۀ حاضر به بررسی ویژگی­های روانسنجی نسخۀ فارسی پرسشنامۀ مرتبط با این نظریه و مقایسۀ یافته­ ها با گزارش­های موجود از نسخۀ اصلی و سایر فرهنگ­ها اختصاص دارد. روش: داده­ها مربوط به سه مطالعه روی نمونه­ های ایرانی هستند: گلکار (1394) و مراحل دوم و سوم نجات (1395)، که دارای به ترتیب 280، 314 و 180 شرکت­کننده بودند که به پرسشنامۀ بنیادهای اخلاقی (MFQ-30) پاسخ دادند. محاسبۀ آلفای کرونباخ برای تک تک بنیادهای اخلاقی و نیز تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی انجام شد و مقایسۀ میان­ جنسیتی در تکیه بر بنیادها صورت گرفت. یافته­ ها: آلفای کرونباخ بنیادهای مراقبت، انصاف و وفاداری نسبتاً پایین و عموماً کمتر از بنیادهای اطاعت و تقدس بود.تحلیل عاملی اکتشافی به راه حلی سه عاملی برای مرحلۀ دوم نجات (1395) و راه حل دوعاملی برای گلکار (1394) و مرحلۀ سوم نجات (1395) ختم شد. برازش داده ­ها به مدل پنج عاملی همبسته قابل قبول بود. نمرۀ زنان در مراقبت، انصاف و تقدس بالاتر از مردان بود. نتیجه­ گیری: ویژگی­های روانسنجی نسخۀ فارسی پرسشنامۀ بنیادهای اخلاقی اگرچه در برخی جنبه­ها نه چندان عالی، اما قابل مقایسه با نتایج گزارش­شده از سایر فرهنگ­ها بود و بنابراین به نظر می­رسد عمدتاً معلول ماهیت پیچیدۀ خود اخلاق باشد. تفاوت­های جنسیتی مشاهده­شده مشابه با یافته­ های بین­المللی و در نتیجه حامی روایی گروههای شناخته ­شده برای این پرسشنامه بود.

Keywords

• روان‌شناسی اخلاق
• نظریۀ بنیادهای اخلاقی
• پرسشنامۀ بنیادهای اخلاقی
• اعتبار
• ایرانی