آینده‌نگاری توسعه فضایی ناحیه‌های پیراشهری (مورد پژوهی: محدوده جنوبی منطقه 19 کلان‌شهر تهران)

Abstract

هدف اصلی پژوهش حاضر، "ادراک سناریوهای توسعه فضایی محدوده جنوبی منطقه 19" و هدف کلان آن، "برقراری انسجام و یکپارچگی با عناصر ساختی منطقه 19" در کلان‌شهر تهران است. عوامل کلیدی مرتبط با تحول‌های فضایی در محدوده جنوبی منطقه 19 به تعداد 31 مورد در سه مقیاس محلی، منطقه‌ای ـ ناحیه‌ای و ملی ـ فراملی با بررسی منابع مختلف و پس از رایزنی با 30 نفر از متخصصان و کارشناسان، شناسایی شدند. ابزار پژوهش، پرسشنامه ماتریس اثرات متقابل می‌باشد و پردازش آن با استفاده از نرم‌افزار Micmac صورت گرفته است. فرایند سناریونویسی نیز پس از تعیین نیروهای پیشران اجرا شده است. نتایج نشان می‌دهد منطقه 19 تهران یکی از نقاط هدف تغییرات شدید کاربری و ایجاد سکونتگاه‌های پیرامونی به دلیل مهاجرت‌های روستایی و جابجایی جمعیت درون‌شهری بوده و برایند آن، ناهنجاری‌ها در روند توسعه و آشفتگی سیمایی قلمرو مکانی تحقیق بوده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که منطقه 19 در چند دهه گذشته دارای رشد شدید و همراه با تراکم پایین از نظر توسعه فضایی بوده است. توسعه فضایی محدوده جنوبی منطقه 19 با سه سناریو در آینده روبه‌رو خواهد شد که عبارتند از الف) سناریوی توسعه فشرده در مرزهای کنونی منطقه، ب) سناریوی توسعه خطی در محورهای اصلی ارتباطی همراه با تراکم پایین و پ) سناریوی توسعه آشفته در تمام جهت‌های جغرافیایی. سناریوی مطلوب برای منطقه 19 با توجه به ویژگی‌های اجتماعی ـ فرهنگی، کالبدی ـ محیطی، اقتصادی ـ خدماتی، سیاسی ـ اداری و مدیریتی، توسعه فشرده در مرزهای کنونی منطقه (سناریوی یکم) است و خاستگاه اصلی سیاست‌های توسعه فضایی منطقه می‌باشد.

Keywords

• آینده‌نگاری
• ماتریس تأثیر متقابل
• برنامه‌ریزی سناریو
• توسعه فضایی
• ناحیه پیراشهری