بررسی اصل عقلانیت در منابع اسلامی و استلزامات تربیتی آن

Abstract

تعیین جایگاه عقل و عقلانیت در نظام‌های تربیتی یکی از کارهای اساسی در حوزه فلسفه تعلیم و تربیت است. در این نوشتار تلاش شده است تا بر مبنای آموزه‌های اسلامی موقعیت عقل را در یک نظام تربیتی اسلامی معلوم کنیم. برای این منظور توضیح داده شده که اولاً عقل به اعتبار منشاء و متعلق‌های آن، وجوه متفاوتی دارد؛ و ثانیاً تعیین این وجوه برای تعیین برای تعیین چیستی و جایگاه عقلانیت در ادبیات اسلامی اهمیت دارد. علاوه بر آن، گفته شده است که داشتن درک کافی از ماهیت عقل در گرو پاسخگویی به برخی از سؤالاتی است که نظریه‌های مختلف معمولاً به آن‌ها توجه داشته‌اند. برخی از سؤالات عبارتند از: امکانات و محدودیت‌های عقل، ماهیت فردی و اجتماعی عقل، نسبت و ارتباط عقل با احساس و عاطفه از سویی، و عمل و به خصوص عمل اخلاقی از سوی دیگر، در پایان با تأکید بر برخی ویژگی‌های اساسی عقل که حاصل پاسخ به سؤالات فوق است، به برخی از استلزامات تربیتی منبعث از آن دیدگاه درباره عقل، در قالب روش و برنامه، اشاره شده است.

Keywords

• عقلانیت
• اسلام
• استلزامات تربیتی
• روش تعلیم و تربیت
• برنامه تعلیم و تربیت