روش‌های برآورد مقادیر برداشت و تخلیه منابع آب زیرزمینی (بخش دوم: بررسی وضعیت جهان و ایران)

Abstract

منابع آب‌ زیرزمینی به‌عنوان منابعی حیاتی برای نسل‌های فعلی و آینده، در بسیاری از دشت­های ایران به‌طور پایدار مورد استفاده قرار نگرفته است. منابع آب زیرزمینی در سده‌ اخیر بر اثر افزایش جمعیت و افزایش تقاضای غذایی ناشی از آن بیش از پیش برداشت شده­اند. این مسئله تهدیدی جدی برای حفظ معیشت، پایداری جوامع محلی و سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی است. ازاین‌رو شناخت، بررسی و تدوین راه‌کارهایی به‌منظور جلوگیری از ادامه­ این روند ضروری به‌نظر می‌رسد. روش­های متداولی برای برآورد مقادیر برداشت (آمارهای کشوری و مدل‌سازی هیدرولوژیکی) و تخلیه (روش بیلان آب، روش­های مبتنی برحجم و برآورد­های غیرمستقیم زمین­سنجی یا ژئودزیکی) وجود دارد که با توجه به محدودیت و ویژگی­های هر یک می­توان از آن‌ها بهره جست. ازاین‌رو، در این مطالعه به ارزیابی روش­های برآورد مقادیر برداشت و تخلیه با استفاده از مرور مطالعات صورت‌گرفته در دو بخش جهان و ایران پرداخته شده است، تا چشم­انداز کلی از وضعیت منابع آب زیرزمینی جهان و ایران به‌دست آید. جمع­بندی حاصل از مطالعات صورت‌گرفته بیانگر برداشت و تخلیه 800 و 184 میلیارد مترمکعب در سطح جهانی و 71 و 9/6 میلیارد مترمکعب (10 و چهار درصد میزان جهانی) برای ایران می‌باشد که نشان­دهنده­ اتکای منابع آب کشور به منابع آب‌ زیرزمینی است. اتکایی که منجر به بروز مشکلاتی اعم از شوری و کاهش تراز آب زیرزمینی، فرونشست و مسائل اجتماعی اقتصادی حاصل از آن می­شود. هم‌چنین بیش‌ترین استفاده از منابع آب‌ زیرزمینی مربوط به کشاورزی می­باشد و با وجود کاهش سهم مقدار برداشت، نسبت مقدار تخلیه به مقدار برداشت تغییری ننموده است.

Keywords

• استفاده پایدار
• بیلان آب
• کاهش تراز آب زیرزمینی
• فرونشست