Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi (Jun 2018)
KÖTÜLÜK VE UYGUR DESTAN TİPOLOJİSİNDE KÖTÜ TİPLER
Abstract
Kötü, korku veren ve olumsuz etkileri olan çeşitli kavramları nitelemek için kullanılan bir sözcüktür. Kötü, sözlü gelenek içindeki bir anlatmada asıl kahramanın karşısında yer alan kahramanlar için de sıklıkla kullanılan sıfattır. Kötüler, asıl kahramanın engellerini aşarken yoluna çıkan herhangi bir engel olabildiği gibi, anlatının temeli iyilik-kötülük mantığına göre kurulmuş da olabilir. Sözü edilen anlatı eğer bir destan ise destanların şahıs kadrolarında kötüler bazen düşman bazen de zalim bir rakiptir. Her şeyin zıddıyla var olduğu ve aslında bu ikisinin de birbirini tamamladığı evrenselci dikatomi ilkesi gereği iyi kahramanın varlığı kötülere karşı verdiği mücadele ile kanıtlanmaktadır. Herhangi bir kötü insanın veya varlığın tip haline gelmesi için bunların sabit karakterli ve kötülükte ısrarcı olması düşünülmektedir. Uygur destanlarında kötü tipler; kötü anne, düşman, rakip, zalim ebeveyn, hain, hileci-kurnaz tipler olmak üzere altı ana başlıkta ele alınmış ve düşman tipin daha yoğun işlendiği görülmüştür.
